Uo‘K: 53(072) kbk

7.10. Kuchlanish transformatori 
(K.t.)
– Трансформатор 
напряжения 
–
Voltage transformer -
380 V va undanyuqori kuchlanishli 
elektr zanjirlaridagi yuqori kuchlanishlarni pasaytirib beruvchu elektrostatik 
apparat bo‘lib, yuqori kuchlanishli o‘zgaruvchan tok elektr uskunalarida 
o‘lchash asbboblari, elektr energiyasi hisoblagichlari, himoya va avtomatika 
relelarining kuchlanish chulg‘amlarini ta’minlash uchun qo‘llaniladi
(7.6- rasm). Transport uskunalarida qo‘llaniladigan K.t. texnik ma’lumotlari 
7.2- jadvalda keltirilgan. НОМ-35-66, ЗНОМ va НКФ markali K.t.lari 
tashqarida, qolgan barcha markali K.t.lari esa ichkarida o‘rnatish uchun 
mo‘ljallangan. K.t.lari kirill alifbosida yozilgan shartli belgilaridagi harflar 
quyidagilarni bildiradi: H – kuchlanish transformatori; З – (
один вывод 
первичной обмотки заземлен
) birlamchi chulg‘amining bitta chiqishi 
yerlangan; O – (
однофазный
) bir fazali; T – (
трехфазный
) uch fazali; M – 
(
с масляным охлаждением
) moy yordamida sovutishli; C – (
сухой
) 
quruq(moysiz); Л – (
с литой изоляцией
) quyma izolyatsiyali; Ф – ( 
в 
фарфоровой покрышке
) chinni pokrishkada; K – (
с компенсирующей 

---

348
обмоткой для уменьшения угловой погрешности
) burchak xatolini 
kamaytiruvchi kompensatsiyalovchi chu‘lgamli; И – (
пятистерженевой
) 
beshta sterjenli. Barcha K.t.lar markalaridagi birinchi harfdan keyingi son 
birlamchi chulg‘am kuchlanishini(kVlarda) bildiradi.
7.6- rasm. 110 kV ga mo‘ljallangan kuchlanish transformatori konstruksiyasi 
(a) va elektr sxemasi (b):
konstruksiyadagi belgilashlar: 1 – ikkilamchi chiqishlari; 2 – 
kengaytirgich; 3 – moy sathi ko‘rsatgichi; 4 – chinni pokrishka; 5 – arava; 6 – 
chulg‘amlar uch(chiqish)lari qutisi; 7 – ko‘tarish uchun bolt; elektr sxemasidagi 
belgilashlar: 1 va 2 – birlamchi chulg‘am seksiyalari; 3 va 4 – magnit o‘tkazgich 
o‘zaklar; 5 - ikkilamchi chulg‘am; 6 va 7 – muvozanatlovchi toklar. 
Misol tariqasida quyidagi 7.2- jadvalda “Chirchiq transformator zavodi” 
AJ da ishlab chiqariladigan turli xil rusumli ikkita K.t.larining texnik 
xarakteristikalari keltirilgan. 
K.t.ni tanlashda uning pasport xarakteristikalari u o‘rnatiladigan elektr 
uskunasidagi hisoblab aniqlangan ish sharoiti bilan solishtiriladi. T.t. 
quyidagi shartlar bo‘yicha tanlanadi: birlamchi va ikkilamchi kuchlanishlari 
bo‘yicha; aniqlik sinfi bo‘yicha: elektr energiyasi hisoblagichlarini 
ta’minlovchi chulg‘amlar uchun aniqlik sinfi 0,5, elektr o‘lchash va himoya 
zanjirlarini ta’minlovchi chulg‘amlar uchun esa 3 dan past bo‘lmasligi 
lozim(aniqlik sinfi ikkilamchi yuklama quvvati bilan aniqlanadi); maksimal 
quvvati bo‘yicha (zarurat bo‘lganda); birlamchi chulg‘am chiqishlari 

---

349
izolyatsiyasi bo‘yicha; ikkilamchi chulg‘amlar ulanish sxemasi bo‘yicha; 
o‘rnatilish joyi bo‘yicha. 
7.2-jadval 
Kuchlanish transformatorlarining texnik xarakteristikalari 
Rusumi 
Nominal kuchlanishi, V 
Chegaraviy 
quvvat, B
∙
A 
Birlamchi 
Ikkilamchi chulg‘am 
Asosiy
qo‘shimcha
ЗНОМ-35-Б У1 
Tsh 11 05-052 
:2004 
35000:√ 3 
100:√ 3 
100:√ 3 
1000 
Massasi, kg: 82 
НКФ-110-Б У1 
Tsh 11 05-029 
:2003 
110000:√ 3 
100:√ 3 
100 
2000 
Massasi, kg: 555