Uo‘K: 53(072) kbk

- Индивидуальное заземление опор контактной сети - 
Individual grounding of the contact network supports - 
kontakt tarmog‘i 
tayanchlarining yerlanishi bo‘lib, bunda har bir tayanch tortish t.y. relsi yoki 
tortish rels tarmog‘i drossel-transformatorining o‘rta nuqtasiga yerlovchi 
alohida sim yordamida ulanadi.
6.136. Tayanch: o‘tkinchi 
(kontakt tarmog‘i)
- Переходная опора 
(контактной сети)
– Transition support 
(contact network)
kontakt 
tarmog‘iningikkita yondosh anker uchastkasi konsollarini mahkamlash uchun 
mo‘ljallangan tayanchi bo‘lib, u anker uchastkalarning tutashtirilgan joyida 
o‘rnatiladi.
6.137. Tok olish (T.o.) - Токосъем
– 
Current collection -
kontakt 
simi yoki kontakt relsidan elektr energiyasini unda sirpanayotgan (elektr 
kontaktda bo‘lgan) tok qabul qilgich orqali harakatlanayotgan yoki to‘xtab 
turgan elektr harakat tarkibi(EHT)dagi elektr qutilmalariga uzatish jarayoni.
T.o.jarayonida kontaktni buzilishi kontakt simining kontaktsiz elektr yoyli 
eroziyasi paydo bo‘lishiga va unining intensiv yeyilishiga hamda 
radioxalaqit(pomex)lar yuzaga kelishiga olib keladi. EHT tok iste’mol qilib 
harakatlanayotgan paytida kontakt tok bilan o‘ta yuklanganda kontaktli elektr 
chaqnash(uchqun)li eroziya yuzaga kelishiga va kontakt qo‘yilmani tezkor 
yeyilishiga olib keladi. EHT to‘xtab turganda kontakt ishchi yoki qisqa 
tutashish toki bilan uzoq muddat yuklanganda kontakt simi kuyib ketishi 
mumkin. Tok qabul qilgichni kontakt simiga bosimi(kontakt bosimi) juda 
oshirib yuborilganda, shu jumladan EHT harakatlanayotganda aerodinamik 
ta’sir natijasida vertikal bosim ortib ketganda (ayniqsa kontakt simi 
fiksatorlarida) kontakt tarmog‘i va tok qabul qilgichning ishonchli ishlashiga 
putur yetishi hamda kontakt simi va kontakt qo‘yilmalar yeyilish 
intensivligini oshirib yuborishi mumkin. Mamlakatimiz elektrlashgan 
t.y.larida harakatlanayotgan EHT tok qabul qilgichidagi nominal tok 
𝐼
𝑛𝑜𝑚.ℎ𝑎𝑟.
kontakt qo‘yilmalar o‘ta qizishining me’yorlangan harorati bilan 
(me’yorlanish elektr chaqnash(uchqun)li eroziya yuzaga kelishi bilan 

---

330
belgilanishi mumkin), EHT to‘xtab turganda esa 
𝐼
𝑛𝑜𝑚.𝑡𝑜′𝑥.
- kontakt simi o‘ta 
qizishining me’yorlangan harorati bilan aniqlanadi. Maasalan, ikkita polozli 
va uch qator ko‘mir kontakt qo‘yilmali tok qabul qilgich uchun 
𝐼
𝑛𝑜𝑚.ℎ𝑎𝑟.
=
2030 𝐴,
mis plastinkalida – 2200 A; bitta polozli va metalkeramik plastinkali 
tok qabul qilgich uchun 
𝐼
𝑛𝑜𝑚.𝑡𝑜′𝑥.
= 300 𝐴
, ko‘mirli metall aralashtirilgan 
qo‘yilma uchun esa 150 A. 1 min vaqt mobaynida kontakt orqali qiymati 
1,4𝐼
𝑛𝑜𝑚.ℎ𝑎𝑟.
ga, ikkita kontakt simli tarmoqdan esa 
1,5𝐼
𝑛𝑜𝑚.𝑡𝑜′𝑥.
teng bo‘lgan 
tok olishga ruxsat etiladi.
T.o. sifati ko‘p mezonlar bilan aniqlanadi: 1 km uzunlikdagi yo‘ldagi 
kontakt yo‘qolib qolishlar soni va davomiyligi; kontakt bosimining o‘zgarish 
darajasi va b. Shuning bilan birga T.o.ning ishonchliligi va tejamkorligi 
umumlashgan mezon hisoblanadi. Kontakt osmasi va tok qabul qilgichning 
o‘zaro dinamik ta’siri ularning tuzilishi va parametrlari bilan aniqlanadi, 
ulardan asosiylariga quyidagilar kiradi: kontakt joyidagi statik bosim, osma 
va tok qabul qilgich massasi, osmaning qattiqligi va uning kontakt tarmog‘i 
tayanchlararo oraliq bo‘ylab taqsimlanishi, quriq va qovushqoq ishqalanish 
kuchlari. T.o. sifatini oshirish maqsadida ikkita parallel ko‘tarilgan va biri 
ikkinchisini shuntlovchi tok qabul qilgichlardan foydalanish mumkin.