Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Kohinlar.  Rimda diniy e’tiqod siyosiy hayotdan ajralmadi. 

Qadimgi Rimda barcha oliy magistratlar qandaydir bir kohin-

lik funksiyalarini bajarganlar. Kohinlar alohida ijtimoiy qatlam 

emas edi. Kohinlar kollegiyaga uyushgan bo‘lib, faqat diniy 

vazifani bajardilar. Pontifiklar kollegiyasi boshda uch, keyin olti 

kishini tashkil qildi. Kollegiya boshlig‘i buyuk pontifik deb atal-

gan. U diniy marosim, rasm-rusumlarni bajarishda qatnashib, 

kalendar, ob-havo yozuvlarini olib borgan. Pontifiklar patritsiy-

lar bilan yaqin aloqada bo‘lgan. Magistratlarga diniy masalalar 

bo‘yicha maslahatlar bergan. Buyuk pontifik mil.avv. III asr ox-

iridan alohida komisiyalarga saylangan, pontifiklar kooptatsiya 

yo‘li bilan tayinlanganlar. Pontifiklar Mil.avv. 300-yildagi Ogul-

niy qonuni bo‘yicha plebeylar ham pontifik lavozimlarini egal-

lashi lozim bo‘ldi. Turli ibodatxona kohinlari flaminlar deb atal-

gan. Ma’buda Vesta ibodatxonasi kohinlari Rimda katta obro‘ga 

ega bo‘lganlar. Bashoratchi kohin – avgurlar alohida kohinlar 

kollegiyasiga kirganlar. Boshda avgurlar faqat patritsiylardan 

saylangan. 

Magistratura. Rim konstitutsiyasi bo‘yicha magistraturalar 

kollegial bo‘lib (2 konsul, 2 ta pretor, 4 edil, 10 xalq tribuni, 2 

senzor va 4 kvestor), bir yil ijro etilgan. Lavozimlar har yili qayta 

saylangan (faqat senzorlar bir yarim yil, diktatorlar yarim yil). 

Konsullar, pretorlar, kvestor va edillar lavozimga 1-martdan 

(mil.avv. 153-yilgacha, keyin 1-yanvardan), plebey tribunlari 

esa 10-dekabrdan lavozimga kirishar edilar. 

Dastlab sud hokimiyati ikki pretorga tegishli edi. Harbiy 

qo‘shin ta’minoti (intendant) qismi va harbiy o‘lja to‘rt kves-

tor (mil.avv. 267-yildan sakkiz kvestor), shahar obodonchiligi, 

ta’minoti, tartibni saqlash, jamoat bayramlarini tashkil etish 

to‘rt edilga tegishli edi. Plebeylarning manfaatini 10 plebey tri-

bunlari himoya qilar edi. Xalq tribunlari triblar bo‘yicha plebey 

yig‘inlarida saylangan. Xalq tribuni lavozimi faqat plebeylarga 

tegishli edi. Dastlab ikki tribun saylangan. Keyin esa ularning 

soni 10 taga yetdi. Tribunlarning asosiy vazifasi plebeylarn-

ing manfaatlarini himoya qilish edi. Xalq tribunlari diktator va 

senzordan tashqari barcha magistratlarning faoliyatiga arala-

shish huquqiga ega edilar. Xalq tribunining veto (taqiqlayman)

---

487

si magistratning farmoyishi, xalq yig‘ini va senatning qarori-

ni bekor qilgan. Xalq tribunlariga magistratni qamash huquqi 

ham tegishli edi. Tribunning turar joyi har qanday plebey 

uchun yashirinish joyi edi. Tribun uyi tun-u kun ochiq bo‘li-

shi lozim edi. Lekin shahar chegarasidan tashqarida tribunlar 

o‘z hoki miyatini yo‘qotar edi. Tribunlar senat qaroriga norozilik 

bildirishlari mumkin edi, lekin dastlab ular senatda so‘zlash 

huquqiga ega emas edilar. Ularga senat majlisi bo‘layotgan 

bino eshiklari oldida turishgagina ruxsat berilgan. Keyinchalik 

tribunlar senatga kirish, munozaralarda ishtirok etish, hatto 

senat majlislarini chaqirish huquqiga ega bo‘ldilar. Tribunlar 

bilan boshda xalq tribunlari yordamchilari – plebey edillari  

lavozimi kiritildi. Plebey edillari komisiyalarida saylangan. Rim 

respublikasi komisiyalari tuzilmasida demokratik an’analar 

kuchaygan bo‘lishiga qaramasdan, boshqaruvdagi hal qiluv-

chi rolni senat va magistratlar o‘ynadilar. Bu Rim respublikasi 

aristrokratik mazmunining ifodasi edi.