Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

2. O‘rta podsholik (mil.avv. 2020-yil – mil.avv. 1750-yil-

lar).  Mil.avv.  2020-yil  atrofida  fir’avn  Mentuxotep  II  shimolni 

---

35

istilo qilib, butun mamlakatni birlashtirdi. Bu voqeadan so‘ng, 

O‘rta podsholik davri boshlandi. Qayta birlashgan Misr davla-

tini boshqargan XI sulola fir’avnlari davrida keng qamrovli qu-

rilish ishlari, faol tashqi siyosat (Osiyoda urushlar, uzoq Puntga 

ekspeditsiyalar) qayta boshlandi. Ammo mamlakat ichida o‘za-

ro urushlar hali saqlanib qoldi. Haqiqiy mustahkam davlatni 

yangi XII sulola barpo qildi. XII sulola asoschisi Amenemxet I 

(mil.avv.  1976–1947-yillar)  fir’avn  bo‘lganiga  qadar  XI  sulola-

ning oliy amaldori edi. 

Markaziy hokimiyat kuchayib, umummisr sun’iy sug‘orish 

tizimi qayta tiklandi. Fayum («ko‘l yeri») vodiysidagi bepo yon 

botqoqliklar o‘zlashtirildi. Fayum suv ombori barpo etilishi 

natijasida ko‘plab yangi yerlar ochildi. Fayum vodiysida yangi 

shahar – Illaxun barpo qilindi. Illaxun shahrida ming xonali ul-

kan (labirint – yunoncha) tosh inshoot barpo etildi. Bu inshoot 

diniy maqsadlarga xizmat qilib, turli nom xudolariga bag‘ish-

langan ibodatxona vazifasini o‘tagan.

Katta suv ombori qurilib, kanal bilan Nil daryosiga qo‘shil-

di. Fayum vohasida tarmoqlangan sug‘orish tizimi barpo qilin-

di. Janubiy ostona, Fayum va uning atroflari obod qilinishi XII 

sulola fir’avnlarining poytaxtni Fivadan yangi qurilgan shahar 

Ittaun («Ikkala yerni birlashtiruvchi») shahriga ko‘chirishlariga 

sabab bo‘ldi. Mehnat qurollari takomillashdi. Sinayda mis xo-

mashyosini qazib olish ko‘paydi. Shimoliy Nubiyada oltin va mis 

xomashyosini qazish yo‘lga qo‘yildi. Qishloq xo‘jaligi yuksalib, 

yangi qulay omoch paydo bo‘ldi. Ilk (jez) qurollar o‘zlashtiril-

di. Mesopotamiya, Kichik Osiyo va Sharqiy O‘rtayer dengizi 

qirg‘oqlari jez qurollarni bundan ancha oldinroq qo‘llay bosh-

lagan edilar. Misrning bu sohada qoloqligining sababi, Nil va 

uning atrofida jez xomashyosining yo‘qligi edi. Boshqa yutuqlar-

dan biri shishaning kashf etilishi edi. Iqtisodiyotning jonlanishi 

metallarga, kumush, qurilish yog‘ochiga ehtiyojni kuchaytirdi. 

Bu chet mamlakatlar bilan savdo aloqalari faollashuviga olib 

keldi. Misr savdo karvonlari Nil, Suvaysh bo‘yni orqali Kichik 

Osiyo va Bobilga chiqdilar. Janubiy Nubiya va Puntdan oltin 

olib kelindi. 

O‘rta podsholik davrida yirik xo‘jaliklar o‘rniga o‘rta xo‘ja-

liklar yetakchi o‘rin egalladi. Ular foyda keltiradigan barqaror 

xo‘jalik edi. Bozor bilan bog‘lanish va qul mehnatidan foydal-

anish kuchaydi. Kichik xo‘jaliklarning soni oshdi. Moddiy boy-

likning asosiy yaratuv chilaridan biri – ishlab chiqarish vosita-

---

36

lari va mehnat qurollaridan mahrum bo‘lgan «xemum-nesut» 

– «podsho odamlari» deb atalgan ishchilar hisoblangan. Ular 

podsho, ibodatxona, zodagonlar yerida ishlab,buning evaziga 

oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshpana olganlar. «Podsho odam-

lari» yoshlik paytidan aholi ro‘y xatidan o‘tkazilib, ma’lum hu-

narlarga taqsimlanar edilar. Misr hukmron qatlamlarida ham 

o‘zgarish yuz berdi. Oliy tabaqaga oqsuyak  zodagonlar, oliy 

kohinlar va davlat apparatining katta amaldorlari kirar edilar. 

Endilikda  fir’avn  xizmatida  o‘zini  ko‘rsatgan  quyi  tabaqadan 

bo‘lgan amaldorlar oliy tabaqaga kira boshladilar.