Universiteti fizika fakulteti

JUWMAQLAW

Biz qısqasha túrde aytıp ótken baslı optikalıq teoriyalardıń rawajlanıw barısı birinshi ret qaraǵanda jaqtılıqtıń tábiyatı jónindegi bir birin biykarlaytuǵın eki kóz-qaras - tolqınlıq hám korpuskulalıq kóz-qaraslar arasındaǵı gúrestiń optikanıń tariyxında qanday orındı iyelegenligin kórsetedi.
Birinshi dáwirde (Nyuton-Gyuygens, XIX ásirdiń basına shekem) bir birine qarama- qarsı bolǵan bul kóz-qaraslar bir birin biykarlaw xarakterine iye hám ilimiy progress jaqtılıqtıń tábiyatın anıq túsiniwge múmkinshilik beretuǵın rawajlanǵan teoriyanı, oǵan sáykes eksperimentallıq bazanı dóretiwge baǵdarlanǵan boldı. ekinshi dáwir (Frenel-Yungten 1905-jılı jaqtılıq kvantları haqqındaǵı kóz-qaraslardıń payda bolıwına shekem) korpuskulalıq kóz-qaraslar ústinen tolıq jeńiske eristi dep esaplanǵan tolqınlıq kóz-qaraslardıń hár tárepleme rawajlanıw dáwiri bolıp esaplanadı.
Bunnan keyingi dáwir dálligi joqarı bolǵan eksperimentallıq usıllardıń progessine baylanıslı bolǵan jańa júdá názik bolǵan eksperimentallıq faktlerdiń toplanıwınan turadı. Usınıń menen bir waqıtta kvantlar teoriyasınıń dóretiliwi menen baylanıslı bolǵan tereń teoriyalıq kóz-qaraslardıń rawajlanıwı júzege keldi. Bul dáwirde qáliplesken tolqınlıq kóz-qaras penen bir qatarda korpuskulalıq kóz- qaraslar ǵana rawajlanıp qoyǵan joq, al sol eki kóz-qarastıń arasındaǵı sintezdi ámelge asırıwǵa qaratılǵan tabıslı tırısıwlar da payda boldı.
1960-jılı baslandı dep esaplaw múmkin bolǵan optikanıń rawajlanıwınıń házirgi dáwiri pútkilley jańa, ózine tán belgilerge iye. Jaqtılıqtıń fundamentallıq qásiyetleri — tolqınlıq, kvantlıq, onıń elektromagnitlik tábiyatı sol waqıtlarǵa shekem ashılmaǵan kóp sanlı qubılıslarda baqlandı jáne tereń túrde tastıyıqlandı hám ámelde keń túrde qollanıla basladı. Sonıń menen birge olar optikalıq qubılıslardıń barlıq jıynaǵın túsiniwdiń tiykarı bolıp xızmet etiwin dawam etti. Bul qubılıslardıń shekleri keńeydi. Ótken ásirdiń 60-jıllarınıń basında jaqtılıǵı joqarı dárejedegi monoxromatlıqqa hám baǵıtqa iye bolǵan jaqtılıqtıńderekleri – optikalıq kvantlıq generatorlar yamasa lazerler dóretildi. Lazer nurınıń tarqalıwı menen zatlar
menen tásirlesiwi kóp jaǵdaylarda ádettegi (lazerlik emes) jaqtılıqtıń tarqalıwı hám zatlar menen tásirlesiwinen ádewir basqasha bolıp shıqtı. Sonlıqtan ayqın qubılıslardıń burın belgisiz bolǵan ózgesheliklerge iye ekenligi anıqlandı. Bul aytılǵanlar jaqtılıqtıń shaǵılısıwına, sınıwına, difrakсiyasına, shashırawına, jutılıwına hám basqa da optikalıq qubılıslarǵa tiyisli. Elektroapparatura járdeminde tolqın jónetilgen hám qaytıp kelgen waqıt aralıǵı ∆t ólshense, elektromagnitlik tolqınlardıń basıp ótken jolın tabıw múmkin. Obyekttiń keńisliktegi jaylasqan ornın anıqlaw ushın radiotolqınlar jińishke nur formasında jiberiledi. Bunıń ushın antenna sferalıq kóriniske jaqın formada jasaladı. Radiolokaciyalı metod penen Jerden Ayǵa shekem hám de Merkuriy, Venera, Mars hám Yupiter planetalarına shekem bolǵan aralıqlar anıq ólshengen. Optikaniń ámeliy qollanıw tarawı keń, mısalı, spektral analiz salasında atom hám molekulalardıń spektrini tekseriw nátiyjesinde elementlerdıń dúzilisin anıqlaw múmkin. Spektral analiz astronomiya, geologiya, biologiya, medicina, topıraq taniw, kórkem ónerhám kriminalistika jumıslarında; metallurgiya, mashinasazliqda, neft, ximiya sanaatı, jeńil sanaat, geologiya-qıdırıw jumısları hám basqalarda qollanıladı.