Universiteti arxitektura fakulteti

15.3. Ósimliklerden paydalanatuǵın kishi аrxitekturа formаlаrı 
Baǵlаr hám pаrklаr, alleyalаr, hiyobonlar, bulvаrlаrdıń aymaqları bir-birinen 
parıq etetuǵın quramlı elementlerge bólinedi, olar 4 tiykarǵı toparǵa bóliw múmkin:
- terek - toǵaylıq nálleri, shámenzarlar
hám gúlzarlardan payda bolǵan 
gúlxanalar:
-baǵ-pаrk aymaqlarınıń ayırıqsha bólimleri arasındaǵı baylanıs quralı sıpatında 
alleyalar, trotuarlar hám maydanshalar: 
-suwdаn paydalanatuǵın qurılmalar (fontanlar, basseynler, kaskadlar, kanallar, 
tarmaqlar, háwizler):
-kishi аrxitekturа formаlаrı. 
Shegаrаsı аnıq belgilengen hár tárepleme júriw jolları, suw háwizleri yamasa 
imaratlar menen sheklengen túrli kórinis hám ólshemdegi káklemzarlastırılǵan 
ushastka gúlxana dep ataladı. Gúlxanalar terek - toǵaylıq nállerinen ibarat boladı. 
Gúlxanalarda túrli sorttaǵı terek hám shámenler
egiledi. Olardıń birikpesinde kórinis 
hám sonday-aq nállerdiń ólshemi, shaqalardıń
tábiyatı hám jıldıń túrli waqıtlarındaǵı 
reńi japıraqlar hám shaqlarınıń súwreti, gúllew dáwirindegi gúl libası h.t.b esapqa 
alınadı.
Geyde gúlxanalarda terekler yamasa toǵay ósimlikleriniń tek ǵana bir túrin 
egedi. Gúlxanalardan bolǵan kórkem tásirli terekler hám toǵaylıqlarınıń ayırıqsha 
sulıw toparlarınıń egiliwi menen kúsheytiriledi. Bunda saxnanıń wazıypasın 
gúlxananıń ózi orınlaytuǵın bolıp, teatrdaǵı saxna kulisalarini esletetuǵın keńislik kóp 
rejeli tárizde ashıladı. Ayırım parkler, erkin aymaqlarda parklerde abaylap qorǵalıp 
atırǵan hám maqtanısh penen boy kóterip turǵan áyyemgi (eski) terekler – zaranglar, 
tilaǵashlar menen tanıqlı boladı.
Social imaratlardıń aldındaǵı gúlxanalarda terek hám toǵay ósimlikleri, 
máselen, ashıq
jasıl tústegi qırqılǵan shámenzarlar menen birgelikte kókshil
shırshalar egiledi
. 
Ot-alaf qaplaması yamasa jeke gúl nálleri menen qaplanǵan 
gúlxanalar tez-tez ushırap turadı. Olar bul jaǵdayda arnawlı atamǵa iye boladı – 
shámenzarlar yamasa gúlzarlar. Bosketler baǵ-park kórinisi sıpatında bir-birine tıǵız 
egilgen qırqılǵan terek yamasa toǵay ósimliklerinen
quralǵan jabıq jasıl keńislikti 

---

115 
kasb
etedi. Ashıq aspandaǵı jasıl zallar, “kabinetler”, labirintlar payda boladi. 
Bosketlar quramlı geometriyalıq kórinistegi hám hátteki haywanlar háykeli 
kórinisindegi ótkir (názik) qırqılǵan terekler menen toltırıladı.