Universiteti arxitektura fakulteti

GLOSSАRÍY
(túsiniw qıyın bolǵan sózlikler) 
 Qalanıń rejeli strukturası 
– bul qala aymaǵınıń óz-ara baylanısqan 
elementleriniń uyǵınlasqan sisteması.
Qalanıń ortalıǵı 
– dizаyn, аrxitekturа hám qala qurılısınıń dus kelgen 
(tutasıw) ornı yamasa qala interyeri hám onıń predmetli – keńislik ortalıǵınıń 
birlespesi. 
Qala qurılısı
– xalıq jasaw punktleri, olar arasındaǵı aymaqlardıń rejelew hám 
imarat salıwdıń teoriyası hám ámeliyatı bolıp, social-ekonomikalıq, qurılıs-
texnikalıq, arxitekturalıq-kórkem hám sanitar-gigienalıq sheshimleri birikpesi 
támiynleydi. 
- 
qala qurılısı iskerligi 
– puxaralar, jámiyet hám mámleket mápleri 
sonday-aq kórsetilip ótilgen xalıq jasaw punktleri hám aymaqlarınıń milliy, mádeniy-
tarıyxıy, ekologiyalıq, tábiyiy qásiyetlerdi esapqa alǵan halda mámleket mekemeleriniń, 
yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń aymaqlar hámde xalıq jasaw punktleri 
rawajlanıwındaǵı qala qurılısın rejelew, jer ushastkaların isletiw túrlerin anıqlaw, qurılıs 
materialları hám ónimlerin islep shıǵarıw, imarat, inshaat hám basqa obyektlerdiń 
qurılısı hám rekonstrukciya qılıwdaǵı joybarlaw baǵdarındaǵı jumıs iskerligi bolıp 
tabıladı. 
-qala qurılısı hújjetleri
– ornаtılǵаn tártipte qadaǵan etilgen aymaqlardıń, 
xalıq jasaw punktleriniń rawajlanıwı hám olardıń qurılısı haqqındaǵı qala qurılısın 
rejelewi boyınsha hújjetler toplamı; 
-qızıl sızıq
– qala qurılısı hújjetlerinde ornatılǵan shegaralar bolıp, olar 
kvartallar, mikrorayonlar hám rejelew strukturasınıń basqa elementleri xalıq jasaw 
punktleriniń kóshelerinen, tar kóshelerinen hám maydanlarınan ajıratıladı. 
-imarat qurılıs sızıqların tártipke salıw 
– imarat, inshaatlardı jaylastırıwdaǵı 
qala qurılısı hújjetlerinde ornatılǵan qurılıp atırǵan imaratlardıń shegaraları bolıp, 
olar qızıl sızıqlardan yamasa jer ushastkalarınıń shegarasınan shetke shıǵıp turadı; 
-imarat 
– funksionаl wazıypalardan kelip shıqqan halda adamlar jasawı hám 
bolıwı hám de hár qıylı túrdegi islep shıǵarıw proceslerin ámelge asırıw ushın 

---

119 
mólsherlengen, sheklengen kólemi payda etilgen, kóterip turıwshı, orap alıwshı 
yamasa birlestiriwshi konstrukciyalardan ibarat qurılıs sisteması bolıp esaplanadı; 
-inshaat – 
hár qıylı túrdegi islep shıǵarıw procseslerdi ámelge asırıw, shiyki 
zat, ónim, ásbáp-úskenelerdi saqlaw, adamlardıń waqtınshalıq bolıwı, adamlar hám 
júklerdi kóship júriwi hám basqalar ushın mólsherlengen kóterip turıwshı, orap 
alıwshı yamasa birlestiriwshi konstrukciyadan ibarat kólemli, tegis yamasa sızıqlı 
qurılıs sisteması;