Умурзоқов Ў. П., Тошбоев А. Ж., Тошбоев А. А. Фермер хўжалиги

6.5 Янги техника ва технологиялардан фойдаланишнинг ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини аниқлаш

Фермер хўжалигида фан-техника тараққиёти мавжуд техникани такомиллаштиришни, янги, самарали техникани, технологияни, хом-ашёни, материалларни яратиш ва жорий қилишни, шунингдек меҳнатни ва ишлаб чиқаришни ташкил қилишни ва яхшилашни ўз ичига олади. Фан-техника тараққиёти ишлаб чиқаришни интенсивлаш ва унинг самарадорлигини оширишни ҳал қилувчи йўналишларидан биридир.
Фермер хўжалиги ишлаб чиқаришидаги техника тараққиётининг муҳим йўналиши техникани мунтазам равишда такомиллаштиришдан, эскирган техникани янги, унумли ва тежамли техника билан алмаштиришдан иборатдир.
Фермер хўжалигида техникани такомиллаштириш машиналар, агрегатлар ва механизмлар қувватини, ишлаш тезлигини ошириш, кўп жисмоний меҳнат сарфланишини талаб қилувчи моддий машиналардан ярим автомат ва автомат машиналар ва линияларга, комплекс механизациялашган ва автоматлашган цехлар ва корхоналарга ўтиш йўли билан бормоқда.
Фермер хўжалигида ишлаб чиқаришини интенсив технологияси қўлланилмоқда. Буларнинг ҳаммаси ишлаб чиқариш самарадорлигини ошишига ёрдам беради. Шу сабабли учун кичик бизнес ёки катта ҳажмдаги қишлоқ хўжалиги корхорнаси янги технологияни жорий қилса иқтисодий самарадорликка эга бўладими, йўқми шуни ҳисоб-китоб қилиш керак. Агарда янги технологияни ишлаб чиқаришига жорий қилганда иқтисодий самарадорликка эришсагина бундай технологияни тезда жорий қилиш керак. Акс ҳолда, янги технолгияни жорий қилишдан ҳеч қандай наф бўлмайди. Янги техника ва технологиялардан фойдаланишнинг ижтимоий-иқтисолий самарадорлигини қуйидаги формула ёрдамида ҳисоблаш мумкин:
Пқ=(У_т х С_т)-(У₁ х С₁) х А
Бунда:
Пқ-иқтисодий самарадорлик, (фойда) сўм;
У_т, С_т – ялпи маҳсулотнинг янги техникани қўллашдаги “т” давридаги баҳоси ва таннархи;
У₁, С₁ – янги техникани қўллашдан олдинги ялпи маҳсулотнинг баҳоси ва таннархи;
А – “т” даврдаги маҳсулот ҳажми.
Формуладан (У_тхС_т)>(У₁хС₁) бўлганида янги технологияни қўллаш фермер хўжалигида юқори иқтисодий самара бериш тушунилади.