Umumiy va noorganik kimyo

ANORGANIK BIRIKMALARNING SINFLARI.

Anorganik birikmalarning sinflariga oksidlar, kislotalar, asoslar va tuzlar kiradi.

1.Oksidlar. Elementlarning kislorod bilan hosil qilgan birikmalariga oksidlar deyiladi. Ular kimyoviy xossalariga ko`ra tuz hosil qiluvchi (asosli, kislotali va amfoter) va tuz hosil qilmaydigan (betaraf) oksidlarga bo`linadi.

Gidratlari asos xossasiga ega bo`lgan oksidlarga asosli oksidlar: Na<sub>2</sub>O, CaO, FeO, Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>. Gidridlari kislota xossasiga ega bo`lgan oksidlarga kislotali oksidlar: CO₂, SO₃, P₂O₅ kabi metallmas oksidlar, misol bo`ladi.

Gidratlari ham asos, ham kislota xossasiga ega bo`lgan oksidlarga amfoter oksidlar deyiladi. Masalan: Al₂O₃, ZnO, Cr₂O₃, SnO, PbO, BeO

Betaraf oksidlarga CO,NO, va boshqalar kiradi.

2.Kislotalar. Tarkibida vodorod atomlari bo`lgan va bu vodorod atomlari metall atomlari bilan o`rin almashinishi natijasida tuz hosil qiladigan murakkab moddalarga kislotalar deyiladi. Masalan: HCl, H₂SO₄, H₃PO₄, H₂CO₃…

3.Asoslar. Asosli oksidlarning gidratlariga asoslar deyiladi.

Asoslar 3 xil bo`ladi:

1. 
   Suvda eriydigan asoslar – ishqorlar: NaOH, KOH, Ba(OH)₂, Ca(OH)₂,…
   
2. 
   Suvda erimaydigan asoslar: Cu(OH)₂, Fe(OH)₃, Ni(OH)₂,…
   
3. 
   Amfoter asoslar: Cr(OH)₃, Al(OH)₃, Zn(OH)₂,…
   

Asoslarning nomi, element nomiga gidroksid so`zi qo`shish yo`li bilan hosil qilinadi. Masalan: NaOH – natriy gidroksid, Ca(OH)₂ – kaltsiy gidroksid va boshqalar.

Amfoter gidroksidlar. Kislotalar bilan asos sifatida, asoslar bilan esa kislota sifatida reaksiyaga kirishib, ikkala holda ham tuz hosil qiladigan gidroksidlarga amfoter gidroksidlar deyiladi. Masalan: Zn(OH)₂, Be(OH)₂, Al(OH)₃, Cr(OH)₃, Sn(OH)₄, Pb(OH)₄ va boshqalar. Ular asos holida kislotalar bilan kislota holida asos bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi:

Zn(OH)₂+2HCl=ZnCl₂+2H₂O

Zn(OH)₂+2NaOH=Na₂ZnO₂+2H₂O