Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

IV BOB. OPTIKA 
Masalalar yechish boʻyicha namunalar 
1-masala.
Koʻrinma chuqurligi h=1,5 m boʻlgan suv havzasining haqiqiy 
chuqurligini aniqlang. Suvning sindirish koʻrsatkichi n=1,33. 
Yechish. 
 
Suv tubidagi A nuqtadan qaytgan nur O nuqtada sinib kuzatuvchining koʻziga 
tushadi. Agar singan nurni A
1
O shtrix chiziq bilan davom etdirsak, nurning 
suvdagi koʻrinma yoʻlini topamiz. Bu chiziqning AB perpendikulyar bilan 
kesishgan A
1
nuqtasida kuzatuvchi suv tubini koʻradi. 
Mayli, α burchak juda kichik, ya’ni kuzatuvchi suv sirtiga tik holda 
qarayotgan boʻlsin. U holda γ burchak ham juda kichik boʻladi, bu burchaklar 
uchun
tg
sin



tg
sin



tenglik oʻrinli boʻladi. AB va O
1
O
2
perpendikulyarlar orasidagi masofani 
l
bilan 
belgilaymiz. U holda 
tg
l
H


va 
tg
l
h


boʻladi. 
l 
ni qisqartirish uchun bu tengliklarni nisbatlaymiz: 
tg
tg
h
H



. 
Yoki 
sin
sin
h
H



boʻladi. Sinish qonuniga koʻra 
sin
1
sin
n



. 
Demak, 
1
h
H
n

. Bu yerdan 
2 m
H
nh


. 
2-masala.
Chuqurligi H boʻlgan hovuz sirtida r radiusli disk suzib yuribdi. 
Disk markazidan qandaydir balandlikda yorugʻlik manbai joylashtirildi. Bu 
balandlik qanday boʻlganda diskning hovuz tubidagi soyasining radiusi eng katta 
boʻladi? Suvning sindirish koʻrsatkichi n=1,33.