Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

TURLI MUHITLARDA ELEKTR TOKI 
631.
Mis simdan tok oʻtmoqda. Tokning zichligi 
j=6 A/mm
2
. Elektronlarning 
tartibli harakati oʻrtacha tezligini aniqlang. Har bir mis atomiga bittadan erkin 
elektron toʻgʻri keladi deb hisoblansin. 
632.
Volfram simli choʻgʻlanma lampa sirtiga 
120 V, 500 W
deb yozilgan. Agar 
lampa orqali 
I
1
=8 mA
tok oʻtkazilsa, undagi kuchlanish 
U
1
=20 mV
boʻladi; 
amalda bunday holda sim qizimaydi (temperaturasi 
t
1
=20°C
). Volfram 
simning ishchi holatdagi choʻgʻlanish temperaturasini aniqlang. 
633.
Tarmoqqa ulangan elektroplita spirali qizdi. Spiralning bir qismi suvga 
tushirilsa, uning choʻgʻlanishi qanday oʻzgaradi? 
634.
Koʻmir sterjen huddi shunday kesimli temir sterjen bilan ketma-ket ulandi. 
Sterjenlar uzunliklari orasidagi munosabat qanday boʻlganda sistemaning 
qarshiligi temperaturaga bogʻliq boʻlmaydi? 
635.
Nimaga uyda katta quvvatli elektr isitkichni tarmoqqa ulagan onda, yonib 
turgan lampochka sezilarli xiralashadi, lekin soʻngra yana yorqinligi ortadi 
(garchi boshlangʻich holatiga qaytmasa ham)? 

---

100 
636.
U=220 V
kuchlanishga moʻljallangan va 
P=200 W
quvvatli lampochkaning 
choʻgʻlanuvchi volfram ipining uzunligi qanday boʻladi? Ipning choʻgʻlanish 
temperaturasi 
T=2700 K
, ipning diametri 
d=0,03 mm
. Volframning 
solishtirma qarshiligi absolyut temperaturaga toʻgʻri proporsional deb 
hisoblang. 
637.
Tok zichligi 
j
boʻlganda oʻtkazgichning birlik hajmidan qanday 
Q
issiqlik 
miqdori ajraladi? Oʻtkazgichning solishtirma qarshiligi 
ρ
. 
638.
Diametri 
d
1
=0,10 mm
va uzunligi 
l=1,0 m
boʻlgan volfram ip vakuumda 
tortilgan. Ipning uchlariga kuchlanish berildi va u asta-sekin oshirilayapti. 
Kuchlanishning qanday 
U
1
qiymatida ip kuyadi? Volframning qarshiligi 
T
absolyut temperaturaga toʻgʻri proporsional deb hisoblang. Ipning birlik 
yuzasidan nurlanuvchi issiqlik nurlanishi quvvatini 
σT
4
(bu yerda 
σ=5,67·10
-8
 
W/(m
2
·K
4
)
– Stefan-Boltsman doimiysi) ga teng deb hisoblash mumkin. Agar 
ipning diametri 
d
2
=1,6 mm
boʻlsa, javob qanday boʻladi? 
639.
S=48 cm
2
yuzali metall plastinkani nikellash jarayoni 
I=0,15 A
tok kuchida 
t=4,0 soat
davom etdi. Nikel qatlamining qalinligini aniqlang. Nikelning 
valentligi 
n=2
. 
640.
Elektroliz jarayonida 
m=1,0 kg
massali alyuminiy olish uchun qanday 
W
elektr energiyasi sarflanadi? Kuchlanish 
U=10 V
, qurilmaning FIK 
η=0,80
. 
641.
Kislotali suv elektrolizida vannadan 
q=2500 C
zaryad oʻtdi. Ajralib chiqqan 
kislorod 
p=101 kPa
bosim ostida 
V=0,5 l
hajmni egalladi. Uning absolyut 
temperaturasini aniqlang. 
642.
Ikkita bir xil elektrolitik vanna mis kuporosi bilan toʻldirildi: birinchi vannada 
eritmaning konsentratsiyasi koʻproq. Agar vannalar: a) ketma-ket; b) parallel 
ulangan boʻlsa, ulardagi katodlarda ajralgan mis miqdorlarini taqqoslang. 
643.
Ikkita bir xil elektrolitik vanna oʻzaro ketma-ket ulandi. Ulardan birida – 
CuCl
eritmasi, boshqasida – 
CuCl
2
eritmasi mavjud. Qaysi vannadagi katodda 
koʻproq mis ajraladi? 
644.
Elektroliz yordamida detallarni metall qatlami bilan qoplashda ba’zida 
jarayon soʻngida tokning yoʻnalishi qarama-qarshiga oʻzgartiriladi. Natijada 
yuza yanada silliqroq boʻladi. Nimaga shunday? 
645.
C=10 pF
sigʻimli kondensator 
R=1,0 kOm
qarshilikli rezistor bilan ketma-ket 
ulandi. Kondensator plastinalari orasidagi masofa 
d=3,0 mm
. Plastinalar 
orasida havo rentgen nuri yordamida ionlashtirilmoqda: har sekundda 1 cm
3
havoda 
n=5·10
4
 
juft 
e
– elementar zaryadli ionlar hosil boʻladi. Agar zanjirga 
yuqori kuchlanish manbai ulangan boʻlsa, zanjirdagi 
I
tok kuchi va 
rezistordagi 
U
kuchlanish aniqlansin. 
646.
Agar manfiy elektrod kuchli sovutilsa, elektr yoyida qanday oʻzgarish roʻy 
beradi? Musbat elektrod sovutilsachi? 

---

101 
647.
Elektron tinch turgan neon atomini ionlashtira olishi uchun qanday eng kichik 
v
tezlikka ega boʻlishi kerak? Neon atomining ionizatsiya potensiali
φ=21,5 V
. 
648.
Qanday eng kichik kinetik energiya va tezlikka ega boʻlgan neon ioni tinch 
turgan neytral neon atomi bilan toʻqnashib, uni ionlashtira oladi? Neon 
atomining ionizatsiya potensiali 
φ=21,5 V
. 
649.
Qanday temperaturada neon atomlarining oʻrtacha kinetik energiyasi bu 
atomlarni ionlashtirish uchun kerak boʻladigan energiyaga teng boʻladi? Neon 
atomining ionizatsiya potensiali 
φ=21,5 V
. 
650.
Gazlarda elektr maydoni erkin elektronlarga va bir zaryadli ionlarga bir xil 
miqdordagi kuch bilan ta’sir etadi. Demak, elektron va ion gaz molekulalarini 
ionlashtira olish uchun yetarli boʻlgan bir xil kinetik energiyaga ega 
boʻladilar. Lekin bu jarayonda asosiy rolni elektronlar oʻynaydi. Nimaga 
shunday? 
651.
Germaniyni akseptor kirishma bilan legirlashda (masalan, indiy bilan) 
kovaklar konsentratsiyasi biroz ortadi. Bunda erkin elektronlar konsen-
tratsiyasi qanday oʻzgaradi? 
652.
Yarimoʻtkazgichning bir uchi qizdirilmoqda. Nimaga bunda yarimoʻtkaz-
gichning issiq va sovuq uchlari orasida potensiallar farqi hosil boʻladi? Qaysi 
uchining potensiali yuqori?