Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

Mexanik toʻlqinlar 
269.
Arqon boʻylab soʻnmas garmonik toʻlqin tarqalmoqda. Bunda arqondagi 
O
nuqtaning koʻndalang siljishi 
y=Acosωt
qonun boʻyicha oʻzgarmoqda. 
O
nuqtadan 
x
masofada yotgan 
X
nuqtaning siljish qonunini aniqlang. Toʻlqin 
O
dan 
X
ga tomon 
v
tezlik bilan harakatlanmoqda. 
270.
Tovush havodan suvga oʻtganda uning chastotasi va toʻlqin uzunligi qanday 
oʻzgaradi? 
271.
Ikki tomoni berk boʻlgan 
l=3,4 m
uzunlikdagi nay ichidagi havo ustunining 
xususiy tebranish chastotasi aniqlansin. 
272.
Balandligi 
H=1 m
boʻlgan silindrik idish ustida kamerton xususiy chastotasi 
ν=340 Hz
boʻlgan tovush chiqaryapti. Idishga asta-sekin suv quyilmoqda. Suv 
ustunining qanday holatida kamertonning tovushi sezilarli kuchayadi? 
273.
Kamerton 
ν=340 Hz
chastota bilan tebranmoqda. Uning tovushini 
kuchaytirish uchun rezonator qutisi (kamerton “tagligi”) ning uzunligi 
minimal qanday boʻlishi kerak? Ikkita bir xil kamertondan bir xil zarba kuchi 
yordamida hosil qilingan tovush rezonator qutisiga oʻrnatilganidan balandroq 
chiqadi, bu fakt energiyaning saqlanish qonuniga zid emasmi? 
274.
Koʻlning qanday chuqurligida 
7,5 Hz
chastotali fiziologik xavfli infra-
tovushli tebranishlar tarqalishi mumkin? 
275.
Ikkala uchi ochiq organ nayining birinchi rezonans chastotasi 
300 Hz
ga teng. 
Huddi shunday nayning ikkala uchi ham berk holidagi birinchi rezonans 
chastotasi nimaga teng boʻladi? Bir uchi berk holidachi? 
276.
v
tovush tezligidan yuqori boʻlgan 
u
tezlik bilan uchadigan oʻqning havoda 
vujudga keltiradigan zarba toʻlqini fronti qanday shaklga ega boʻladi? 
277.
Reaktiv samolyot kuzatuvchi ustidan 
h=5 km
balandlikda tovush tezligidan 
ikki marta katta tezlik bilan uchib oʻtdi. Kuzatuvchi uning tovushini eshitgan 
paytda samolyot kuzatuvchidan qanday masofada boʻladi? 
278.
Poyga avtomobili sirenasini qoʻshgan holda 
u=306 km/h
tezlik bilan 
harakatlanmoqda. Sirena tovushining chastotasi 
ν
0
=400 Hz
. Oldinda yoʻl 
chetida huddi shunday ikkinchi avtomobil sirenasi qoʻshilgan holda tinch 
turibdi. Har bir haydovchi boshqa avtomobil sirena tovushini farqlay oladi, 
chunki u oʻz sirena tovushidan balanddir. Ulardan qaysi biri balandroq tovush 
eshitadi? 

---

45 
279.
Dengiz toʻlqinlari 
u
tezlik va 
ν
0
chastota bilan qirgʻoqqa urilmoqda. Toʻlqin 
fronti qirgʻoqqa parallel. Qirgʻoqqa nisbatan α burchak ostida undan 
v
tezlik 
bilan uzoqlashayotgan katerga toʻlqinlar qanday chastota bilan uriladi? Agar 
kater yoʻnalishini qarama-qarshiga oʻzgartirsa, javob qanday boʻladi? 
280.
Ikkita bir xil A va B dinamiklar ν=680 Hz chastotali elektr tebranish 
generatoriga ulandi (rasmga qarang). Dinamiklar orasidagi masofa 4 m. AB 
kesmaning oʻrtasidagi C nuqtada tovush tebranishlari amplitudasi maksimal 
va 
a
ga teng. Agar CD=6,25 cm, CE=12,5 cm boʻlsa, D va E nuqtalarda 
tovush tebranishlari amplitudasi qanday? Agar bir dinamikning ulanish 
qutblari oʻzgartirilsa, javob qanday oʻzgaradi? 
280-masalaga.