Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

 
 

---

132 
Koʻrish. Optik asboblar 
836.
Nimaga biz ochiq koʻz bilan suvga shoʻngʻiganimizda buyumlar xiraroq 
koʻrinadi? Nimaga shoʻngʻish niqobi bizga suv ostida tiniq koʻrish 
imkoniyatini beradi? 
837.
Ingliz yozuvchi-fantasti Gerbert Uellsning mashxur romanida koʻrinmas 
odam sarguzashtlari bayon qilingan. Agar unga ishonsak, bunday odam hech 
qanday jazolarsiz har qanday qoʻpol jinoyatlar sodir etishi mumkin. 
Yozuvchining asosiy fizik xatosi nimada? 
838.
Yaqindan koʻruvchi odam kitobni koʻzoynaksiz 
d=10 cm
masofada tutib 
oʻqiydi. U taqadigan koʻzoynakning optik kuchini aniqlang. 
839.
Kitob oʻqiyotgan odam deraza orqali bulutga qaraganda, uning koʻz 
gavharining optik kuchi qanday oʻzgaradi? 
840.
Normal koʻruvchi odam optik kuchi 
D=+3 dptr
boʻlgan koʻzoynak taqdi. 
Odam koʻzi zoʻriqmasdan koʻrishi uchun buyumga qanday masofada qarash 
kerak? 
841.
Fotoapparat obyektivdan 
a=1,0 m
dan kam boʻlmagan masofada turgan 
buyumlarni yetarlicha tiniq tasvirini bera oladi. Agar optik kuchi 
D=3,0 dptr
boʻlgan qoʻshimcha linzadan ham foydalanilsa, tasvirga tushiriluvchi 
buyumni obyektivdan qanday masofada qoʻyish mumkin? 
842.
Yaqindan koʻruvchi odam koʻzining eng yaqin va uzoq akkomodatsiya 
chegaralari 
d
1
=10 cm
va 
d
2
=30 cm
. U uzoqdagi buyumlarni yaxshi koʻrish 
uchun koʻzoynak taqadi. Odam koʻzoynakni taqib, kitobni qanday eng kichik 
masofada ushlab oʻqiydi? 
843.
Yaqindan koʻruvchi odam koʻzining eng yaqin va uzoq akkomodatsiya 
chegaralari 
d
1
=8 cm
va 
d
2
=14 cm
. Agar odam optik kuchi 
D=
–
4 dptr
boʻlgan 
koʻzoynak taqsa, bu 
d
1
'
va 
d
2
'
chegaralar qanday boʻladi? 
844.
Yaqindan koʻruvchi odam koʻzining eng yaqin va uzoq akkomodatsiya 
chegaralari 
d
1
=9 cm
va 
d
2
=14 cm
. U 
a=15 cm
dan kichik boʻlmagan ixtiyoriy 
masofada turgan buyumlarni yaxshi koʻrishi uchun qanday koʻzoynak taqishi 
kerak? Bunning uchun bitta koʻzoynakning oʻzi yetarli boʻladimi? 
845.
Koʻpchilik lupa qaralayotgan buyumni koʻzga “yaqinlashtiradi” deb 
hisoblaydi. Bu fikr toʻgʻrimi? Lupaning fokus masofasi uning gardishidagi 
yozuv (masalan, «
4

») bilan qanday bogʻlangan? 
846.
Qoʻlbola “melkoskop”
. Juda mayda jismlarni koʻrish uchun ularni koʻzga 
yaqin olib kelib, korton qogʻoz yoki qora varaqdagi juda kichik (0,5–1 mm 
diametrli) teshik orqali qarash kerak. Bu sodda optik asbobning ishlash 
prinsipini tushuntiring. 
847.
Quyidagi tasdiq toʻgʻrimi: “Teleskop uzoq masofadagi yulduzning 
kattalashgan tasvirini beradi”? 

---

133 
848.
Obyektivining fokus masofasi 
F=30 cm
boʻlgan koʻrish trubasi Oyni kuzatish 
uchun sozlangan. Bu trubada obyektivdan 
d=10 m
masofada turgan buyumni 
koʻrish uchun okulyarni qaysi tomonga va qancha surish kerak? 
849.
Normal koʻruvchi odam mikroskopni koʻzni mumkin qadar kam charcha-
tadigan qilib sozladi. Agar obyektivning fokus masofasi 
F
1
=3,0 mm
, 
okulyarniki esa 
F
2
=50 mm
boʻlsa, mikroskopning kattalashtirishini aniqlang. 
Qaralayotgan buyum obyektivdan 
d=3,1 mm
masofada joylashgan. 
850.
Mikroskop obyektivining fokus masofasi 
F
1
=3,5 mm
, mikroskopning 
kattalashtirishi esa 
k=100
ga teng. Agar okulyar obyektivdan 
l=12,4 cm
masofada joylashgan boʻlsa, okulyarning 
F
2
fokus masofasini aniqlang.