Umumiy dinamik model. Obyektlar majmui iqtisodiy ko`rsatkichlar

66.=63
67. Вақтли қаторлар таркибий тузилишининг моделлари (аддитив модел, мультипликатив модел, моделларнинг хусусиятлари).
Вақт қаторларига ишлов беришда уларда қатор кейинги даражасининг қийматлари олдинги қийматларга боғлиқ бўладиган автокорреляция ва авторегрессиянинг мавжудлигини ҳисобга олиш лозим. Автокорреляция – бу дастлабки қатор ҳамда ушбу қатор билан дастлабки ҳолатга нисбатан h вақт оралиқларига сурилган қатор ўртасидаги ўзаро боғлиқлик ҳодисаси. Авторегрессия – бу қатор олдинги даражаларининг кейинги даражаларга таъсирини ҳисобга олувчи регрессия. Қўшни даражалар ёки вақт даврларининг исталган сонига сурилган даражалар (h) ўртасидаги сурилиш вақт лаги деб номланади. Вақт лаги (l)– бу вақт қатори даражаларининг дастлабки ҳолатга нисбатан h вақт оралиқларига силжиши, фоний силжиши. Автокорреляциянинг икки турларини ажратиш лозим: 1). бир ёки ундан кўп ўзгарувчиларни кузатишлардаги автокорреляция; 2). хатолар автокорреляцияси ёки тренддан оғишлардаги автокорреляция. Автокорреляцияни тавсифловчи кўрсаткичлари: 1. Автокорреляциянинг ноциклик коэффициенти нафақат қўшни, яъни бир даврга сурилган даражалар ўртасида, балки вақт бирликларининг исталган сонига сурилган даражалар ўртасида ҳисоблаб чиқилади ва у қуйидаги формулалар билан ҳисобланади:
68. Кобб-Дугласнинг ишлаб чиқариш функцияси (мультипликатив жараёнлар, ишлаб чиқариш фаолияти, ишлаб чиқаришнинг самарали ва самарасиз ҳолатлари, эластиклик коэффициентларининг иқтисодий мазмуни).
Кобб-Дуглас туридаги тавсифловчи ишлаб чиқариш функцияси ҳамда неоклассик ишлаб чиқариш функциялари тузилиб, уларнинг кўрсаткичлари таққосланган ва баҳоланган. Хоразм вилояти иқтисодий динамикаси маълумотлари асосида Кобб-Дуглас типидаги тавсифланувчи ишлаб чиқариш функциялари ҳамда шу асосда неоклассик модель тузилган.

2-жадвалдан кўриниб турибдики, тавсифланувчи комплекс сонли КоббДуглас модели хатолари қиймати неоклассик моделникига нисбатан анча пасдир. Бундан ташқари, ҳар қандай неоклассик модель фақат параметрни прогнозлашга имкон беради. Комплекс сонли моделларда эса, бир йўла тўртта параметрнинг прогноз қиймати ҳисобланади ва уларнинг таъсир қилувчи омиллари ҳақида ҳам маълумот берилади.