Umumiy dinamik model. Obyektlar majmui iqtisodiy ko`rsatkichlar

104 va 106. Дарбин-Уотсон мезони ёрдамида эконометрик моделларнинг аҳамиятлилигини баҳолаш (қатор қолдиғи, автокорреляция, мезоннинг ҳисобланган ва жадвал қийматлари)- Darbin-Uotson mezoni yordamida “Eng kichik kvadratlar usuli” ning bajarilish shartlari tekshiriladi. Vaqtli qatorlarni tahlilida Darbin-Uotson mezonini qo`llanishi. Dinamik qatorlarda avtokorrelyatsiya mavjudligini tekshirish uchun Darbin-Uotson mezoni hisoblanadi va quyidagi formula yordamida yoziladi:

Mezonning nazariy qiymatlari jadvalda keltirilgan. Agar ikkiga yaqin
bo`lsa, dinamik qatorda avtokorrelyatsiya yo`q deb hisoblanadi: ( , agar yoki bo`lsa, unda dinamik qatorda avtokorrelyatsiya mavjud deyiladi.
Darbin-Uotson mezoni bo`yicha baholash quyidagi shartlarga asoslangan:
1) Agar bo`lsa, dinamik qatorlarda avtokorrelyatsiya yo`q deb hisoblanadi.
2) Agar . bo`lsa, unda avtokorrelyatsiya mavjud.
3) Agar bo`lsa, unda qo`shimcha ilmiy-tekshirish tadbirlarni o`tkazish lozim.
Avtokorrelyatsiya - vaqtli qatorlarning keyingi va oldingi hadlari o`rtasidagi
korrelyatsion bog`lanish hisoblanadi. Avtokorrelyatsiyaning mavjudligi qatorlar dinamikasi darajalarining o`zaro bog`liqligidan, keyingi hadlarning oldingi hadlarga kuchli darajada bog`liqligidan dalolat beradi. Chunki korrelyatsion tahlil usulini o`zaro bog`langan har bir qator darajasi statistik erkin, o`rganilayotgan qatorlar dinamikasida avtokorrelyatsiya mavjudligini aniqlash lozim bo`lgan hollarda tatbiq etish mumkin.
105. Кобб-Дугласнинг ишлаб чиқариш функцияси (мультипликатив жараёнлар, ишлаб чиқариш фаолияти, ишлаб чиқаришнинг самарали ва самарасиз ҳолатлари, эластиклик коэффициентларининг иқтисодий мазмуни)- Kobb-Duglas ishlab chiqarish funksiyasida ishlab chiqarish konsentratsiyasiing ta’siri parametrlar jamida aks etadi. Parametrlar jami birga teng bo`lsa, bu holda ishlab chiqarish konsentratsiyasi ishlab chiqarish hajmi bir omilning uning miqdoriga nisbatan yaratilgan chekli samaradorlikdan ortiq bo`lishini anglatadi. Parametrlar yig`indisi birdan kichik bo`lsa, resurslar oshishi bilan ishlab chiqarish pasayib boruvchi tezlikda o`sib boradi. Ishlab chiqarish funksiyasini o`rganishda ayrim ishlab chiqarish omillarining samaradorligini baholash, bir xil omillarning boshqa omillar o`rnini bosishi, texnika taraqqiyoti kabi muammolar paydo bo`ladi (bunda ko`p hollarda Kobb-Duglas ko`rinishidagi ikki omilli ishlab chiqarish funksiyasidan foydalanish mumkin).

bunda K - ishlab chiqarish fondlarining hajmi; L - mehnat sarflari; ℽ, α, β-hisoblanadigan parametrlar. Ishlab chiqarish funksiyasidagi omillarning samaradorligi, funksiyaning har bir o`zgaruvchi bo`yicha birinchi tartibli hosilasi funksiyasi bilan aniqlanadi. Xususiy hosila boshqa omilning miqdori o`zgarmas bo`lsa, omil uchun qo`shimcha mahsulotni ifodalaydi. Binobarin, chekli samaradorlik ishlab chiqarish fondlari uchun
mehnat uchun