Умумий ўртатаълим мактаб амалиётчи психологлари малакасини ошириш курсининг мутахасисслик буйича давлат талаблари, ЎҚув-мавзу режа, дастур

2. Ўқиш мотивлари
Мотив – инсон ҳулқ - атворининг ички барқарорлиги, ҳаракатга ундовчи тушунчадир. Мотивация эса хулқ - атворнинг психологик ва физиологик бошқаришнинг динамик жараёни бўлиб, унга ташаббус йўналганлик ташкилотчилик, қўллаб - қувватлаш киради. Таълим жараёнида ўқиш мотивлари «нима учун?», «нимага?», «қандай мақсад билан?» каби саволлар асосида юзага келади. Мотивлар биринчидан ўқув фаолиятига ундаса, иккинчидан, мақсадга эришиш учун зарур йўл ва усуллар танлашга ёрдам беради. Ўқув фаолиятида ўқув мотивлари ўқувчилар томонидан танланиб, улар ўқувчининг мақсад, қизиқиш, келажак режалари билан бевосита боғлиқ бўлади.
Ўқув фаолиятининг мативациясининг манъбалари мавжуд бўлиб, уларга қуйидагилар киради.
1. Ички манбалар. Улар инсоний туғма ёки ортирилган эхтиёжлар билан белгиланади. Улардан энг муҳими туғма информацияга бўлган эхтиёждир. Орттирилган эҳтиёжлар эса гностик ва ижтимоий эҳтиёжлар хисобланади.
2. Ташқи манбалар. Улар шахснинг ижтимоий ҳаёт шарт – шароитлари билан белгиланади.
Талабалар уларнинг биринчиси бўлиб, жамиатни шахсдан талаб қиладиган доимий хулқ - атвори билдирилади. Боғча, мактаб, оила боладан жуда кўп ишларни амалга оширишни талаб қилади.
Ижтимоий кутиш хар биримиздан маълум билимлар, кўникмалар даражасини бўлиши, зарурлигини жамият кутишини билдиради. Масалан, бир ёшли бола юриши керак. 7 ёшдан у ўқиш керак, 15 ёшдан у касб танлаши керак деб ҳисоблаймиз. Имкониятлар – шахс фаолиятини белгиловчи обьектив шарт – шароитлардир. Масалан, боланинг ундан бой кутубхона уни китоб китоб ўқишга ундайди.
3. Шахсий манбалар. Бу шахснинг қадриятлар системаси установкалари ғояларидир. Бу манбалар ҳар бир шахс фаолиятида у ёки бу даражада мавжуд. Уларнинг барчаси фаолиятнинг кетишига таъсир этиб таълим жараёнининг мативациясини ташкил этади. В.А.Крутецкий ўспиринларда учрайдиган мативларнинг қуйидагиларини алоҳида ифодалайди:
а) Бирор ўқув фанига қизиқиш;
б) Ватанга фойда келтириш истаги;
в) Шахсий қобилятини рўкач қилиш;
г) Оилавий анъаналарга риоя қилиш;
д) Дўст – биродарларга эргашиш;
е) Моддий таъминлаш ва хоказолар.