Умумий қоидалари

Инновацияларнинг ҳаётийлик даври. Ҳар бир янгилик киритиш маьлум бир ҳаётийлик даврига эга бўлади. Инновацион жараён даврий характерга эга бўлиб, қуйидаги босқичлардан иборат саналади: юзага келиш, жадал ўсиш, барқарор ўсиш, барҳам топиш. Вақт ўтиши билан янги маҳсулот ёки хизмат ўзининг жалб этувчан хусусиятларини йўқотади, уларни ишлаб чиқариш рентабелсизга айланади ва ишлаб чиқарувчи маҳсулот сифатини яхшилашга ёки уни бошқа, самаралироқ маҳсулот билан алмаштиришга мажбур бўлади. Шу сабабли ишлаб чиқарувчи "А" маҳсулотни ишлаб чиқариш давридаёқ маҳсулот сотилганидан сўнг "А" маҳсулотга нисбатан фойдали қувват бирлигига кўпроқ самара ва камроқ таннархга эга бўлган "В" маҳсулот (хизмат) пайдо бўлишини таьминлайдиган илмий-техник ишланмалар мавжудлигидан манфаатдор бўлади.
Янгилик киритишнинг тўлиқ ҳаётийлик даври (дастлабки тадқиқотлардан тортиб то ишлаб чиқаришдан олиб ташлагунга қадар) учта - илмий, ихтирочилик, ишлаб чиқариш даврини қамраб олади ва биргаликда илмий- ишлаб чиқариш даврини ташкил қилади. Ушбу даврлар ўртасида маьлум бир вақт фарқи мавжуд: ғоянинг пайдо бўлиши ва ихтиро учун патент олиш ўртасида, ишлаб чиқариш учун лицензия олиш ва ишлаб чиқаришни бошлаш ўртасида ва ҳ.к. Инновацион жараённинг алоҳида босқичлари, турли даврлар ўртасидаги вақт фарқини қисқартириш янгилик киритишни ишлаб чиқариш харажатларини сезиларли даражада камайтиради. Шу сабабли янги техника ва технология ишлаб чиқарувчининг инновацион сиёсати жаҳон ва мамлакат фан ва техникасининг ривожланиш тенденсияларини кузатиб бориш, янгилик киритиш лойиҳаларини амалга ошириш учун срафланадиган вақтни қисқартириш бўйича чора-тадбирлар тизимини амалга оширишга йўналтирилган бўлиши лозим.
Инновацияларнинг ҳаётийлик даври инновация фаол ҳаётий кучга эга бўладиган ва ишлаб чиқарувчига (сотувчига) фойда ёки бошқа реал наф келтирадиган маьлум бир вақт даврини ифодалайди.
Инновацияларнинг ҳаётийлик даври консепсияси инновациялар ишлаб чиқаришни режалаштириш ва инновацион жараённи ташкил қилишда муҳим аҳамият касб этади. Бу аҳамият қуйидагиларда намоён бўлади:
1. Инновацияларнинг ҳаётийлик даври консепсияси хўжалик юритувчи субьект раҳбарини ва унинг маркетинг хизматини хўжалик
фаолиятини ҳозирги ва келгуси ривожланиш истиқболлари, яьни келажак нуқтаи назаридан таҳлил қилишга мажбур этади.
2. Инновацияларнинг ҳаётийлик даври консепсияси инновациялар чиқаришни режалаштириш (ғояни излаб топиш, инновацион жараён ташкил қилиш, инновация яратиш, уни бозорга чиқариш ва диффузия), шунингдек, инновациялар харид қилиш (талабни ўрганиш ва маркетинг) бўйича муттасил ишлар олиб бориш зарурлигини асослаб беради.
3. Инновацияларнинг ҳаётийлик даври консепсияси инновацияларни таҳлил қилиш ва режалаштириш механизмининг асоси ҳисобланади. Инновацияларни таҳлил қилишда ушбу инновация ҳаётийлик даврининг қайси босқичида эканлигини, унинг энг яқин истиқболи қандайлигини, кескин пасайиш қачон бошланиши ва инновациянинг умри қачон якун топишини аниқлаш мумкин.
Инновацияларнинг ҳаётийлик даврлари инновациялар турлари бўйича фарқланади. Бу фарқлар аввало, Мҳаётийлик даврининг умумий узунлигига, давр ичидаги ҳар бир босқичнинг узунлигига, даврнинг ривожланиш хусусиятларига, босқич сонига тааллуқли бўлади. Ҳаётийлик даври босқичларининг сони ва турлари у ёки инновациянинг хусусиятлари билан белгиланади. Бироқ ҳар бир инновацияда аниқ белгиланган босқичли ҳаётийлик даври таянч асосини аниқлаш мумкин. Бунда маҳсулот ва операҳиянинг ҳаётийлик даври схемалари турлича эканлигини қайд этиш жоиз.
Янги маҳсулот ҳаётийлик даврининг умумий схемаси 1.1-расмда акс эттирилган. Янги маҳсулотнинг ҳаётийлик даври етти босқичдан иборат.

							Vaқt (kun,
							^oy^)