Umum va tib psix p65

Tabiiy eksperiment. 
Bu m etod oddiy obyektiv suratda ku-
17

---

zatish metodi bilan laboratoriya eksperimenti metodi o‘rtasida 
turadi. Tabiiy eksperiment metodining mohiyati shundaki, 
bu yerda tekshiruvchi kishining o ‘zi tekshiriladigan kishida 
(yoki kishilarda) psixik jarayon (masalan, xotira, diqqat, ta- 
savvur) hosil qilish yoki tekshiriladiganlarda individual xu- 
susiyatlarni namoyon etish uchun maxsus sharoit tug‘diriladi.
SO‘RASH VA SUHBAT USULI
Tibbiyotda eng keng qo‘llaniladigan usul bo‘lib, amaliy 
ahamiyati kattadir. So‘rash va suhbat usuli psixik hodisa­
larning asosan ichki, subyektiv tomonini tekshirish uchun 
qo‘llaniladi. Bu metodda tadqiqotchi suhbat vaqtida tekshi- 
riluvchi shaxsga beriladigan savollarni oldindan belgilab oladi. 
Savollar shunday tartib bilan tanlab olinadiki, tekshiriluvchi 
odamda qaysi kechinmalar va ong jarayonlarini o‘rganish kerak 
bo‘lsa, u o ‘z javoblarida xuddi o ‘sha kechinmalarni va o ‘sha 
ong jarayonlarini oydinlashtirib beradi.
Tekshirishning qanday borishiga va tekshiriluvchi kishining 
individual xususiyatlariga qarab, suhbat vaqtida savollarni 
o‘zgartirish, to‘ldirish, boshqacha holatda berish mumkin. Ayni 
vaqtda tadqiqotchi tekshiriluvchi kishini kuzatib, masalan, 
nutqining xususiyatlarini, imo-ishorasini va shunga o ‘xshash 
xususiyatlarni qayd qilib turadi. Iloji bo‘lsa, tekshiriluvchi odam­
ning javoblari magnitofon tasmasiga yozib olinadi. Shu tariqa 
to‘plangan dastlabki material sistemaga solinadi, statistik jihat- 
dan ishlab chiqiladi, tahlil qilinadi, tasnifga solinib xulosa 
chiqariladi. Tibbiy psixologiyada yuqorida keltirilgan asosiy 
tekshirish usullaridan tashqari, test tizimlari ham qo‘llani- 
ladi. Bu test tizimlari shaxsning ikki asosiy xususiyati, 
intel-
lekti
va 
xarakteridagi
xususiyatlarni farq qilishga imkon 
yaratadi.