Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

«Bazar jaqsı ma yamasa dúkán jaqsı ma?» degen temada 
báseki shólkemlestiriń.
Tapsırma 3.6. 
Tómendegi berilgen tekstten janapay hám olardıń túrlerin 
tabıń. 
Balıqlar ne ushın suwda jasaydı eken? Burın olar quslarǵa uqsap ushıp júretuǵın 
bolǵan. Yaǵnıy, olardı da adamlar qus dep oylap, awlap jeytuǵın bolıptı. Adamlar onıń 
góshiniń mazalı ekenin bilip, júdá ósh bolıptı. 
Bir kúni balıqlardıń kátqudası quslar patshasınıń aldına kelip: 
‒ Húrmetli patshayım, bizler qırılıp joq bolıwǵa keldik. Bul turısımızdan demde 
tuqımqurt bolatuǵın túrimiz bar. Adamlar bizge oǵada ósh boldı. Bir ilajın islemeseńiz 
bolmaydı, ‒ depti arız etip.
Sonda quslar patshası turıp: ‒ Men sizlerge bálentlerde ushıp, párwaz etip júrsin 
dep qanat inám etken edim. Eger ańshılar sizlerdi tuqımqurt etip atırǵan bolsa ne ilaj, 
onda sizlerdi qanatıńızdan juda etemen. Durıs, aspanda ushsańız adamlardıń kózine 
túse beresiz dá. Endigiden bılay jerde-aq jasay qoyıńsesh, ‒ dep olardı qanatınan juda 
etipti.
Sonnan keyin balıqlar jerde, toǵaydıń eń qalıń jerlerinde in qazıp, jasay baslaptı. 
Bıraq, ańǵa shıqqan adamlar bulardı kórip, bayaǵı qus balıqlarǵa uqsatıptı. Olardı atıp, 

---

101
góshin jep kórse, qus balıqlardan ayırması bolmaptı. Adamlar jáne olarǵa ósh bolıp, tek 
balıqlardı atıp alatuǵın bolıptı.
Balıqlardıń kátqudası bolsa endi háywanlardıń patshasına arız etipti:
‒Húrmetli patshayım, adamlar bizlerdi aspanǵa ushsaq ta, jerde jasasaq ta 
qoymay atır. Qırılıp, joq bolıwǵa shamalastıq. Bizlerge rehimińiz kelsin, bul turısında 
áwladımız benen joq bolıp ketpey me? Bir ilajın isley kóriń, ‒ dep jalınıptı.
Sonda haywanlar patshası turıp:
‒ Men sizlerge juwırıp-jortsın, dushpanlarınan qashıp qutılsın dep tórt ayaq 
inám etken edim. Onıń da paydası tiymegen bolsa iláj qansha? Endi men sizlerdi 
ayaqlarıńızdan juda etiwge májbúrmen. Bıraq, endigi jaǵında óz ǵamıńızdı ózlerińiz 
kóresiz,‒ dep olardı ayaqlarınan juda etipti.
Ayaqsız, qanatsız qalǵan balıqlar ya aspanda, ya jerde jasay almay, ne islerin 
bilmey turǵanda birden qudaydıń káramatı menen nóser jawın jawıptımısh. Jerdiń 
betin suw basıp ketipti. Qanatı bar quslar aspanǵa ushıp, ayaǵı bar haywanlar qashıp 
ózge jurtlarǵa ketiptı. Biraq, ayaqsız, qanatsız biyshara balıqlar jer bawırlap suwdıń 
astında qalıptı. Birazı demigip ólip, birazı kónligip suwda jasay baslaptı. Áne, sonnan 
berli balıqlar suwda jasap kiyatırǵan qusaydı. Biraq, adamlar balıqlar qayda jasasa da 
oǵan óshpenligin qoymaptı.
 (Y.Ájimov)