Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 2.5.
1. Pensiya tariyxı haqqında xronologiyalıq keste jaratıń.
2. Rimde ne ushın dáslep puqaralıq emes, al áskeriy pensiyalardıń 
járiyalanıw sebebin aytıń.
3. Islam mámleketinde eń birinshi jolǵa qoyılǵan pensiya tólemi durıs 
berilgen be?
4. Franciyada eńgizilgen pensiya basqa mámleketlerdegi pensiya 
engiziliwinen qanday ózgesheligi menen ajıralıp turadı?
!
Ańlatıw: 
da/de, hám
kómekshi sózleri gápte qollanılıwına qaray 
birde dáneker, birde janapay mánilerinde keledi. 1. Janapaylıq mánide 
qollanılǵanda, jeke sózlerge qosımsha kúsheyttiriwshilik máni beredi. 
Mısalı: 
Bul ádistiń ózi de kim kimdi jeńer eken degendey gúreske uqsaydı. 
Jıynalǵanlardıń hám pikiri usınday edi (Sh. S.). 
2. Dánekerlik mánide 
qollanılǵanda eń kemi eki sózdi (birgelkili aǵzanı yamasa eki jay gápti) 
baylanıstıradı. Mısalı: 
1. Shopan baǵana azanda qoylardı jayıp ketti de, 
Erpolat dárkar nárselerdi alıp izinen jetpekshi bolıp qalıp edi (M. D.). 2. Ol 
qapınıń aldında sálkem eglenip turdı da, ishkerige kirip ketti. (Sh. S.)
?

---

108
Pensiya muǵdarı
Pensiya muǵdarın avtomat túrde asırıp barıw birinshi márte 1922-jıl Daniyada, 
keyin Islandiya hám Lyuksemburgta jolǵa qoyılǵan. 
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 39-statyasına bola, «hárkim 
qartayǵanda, miynetke jaramlılıǵın joǵaltqanda, sonday-aq, baǵıwshısınan ayrılǵanda 
hám nızamda belgilengen basqa da halatlarda sociallıq támiynat alıw huqıqına iye» 
bolıp esaplanadı. Pensiya, napaqa hám járdem pullarınıń muǵdarı tirishilik ushın zárúr 
eń kem is haqı muǵdarınan az bolıwı múmkin emes. 
Pensiya támiynatı Ózbekstan Respublikasınıń «Puqaralardıń mámleketlik 
pensiya támiynatı haqqında»ǵı nızamı (1993-jıl 3-sentyabr) menen belgilengen. 
Ózbekstan Respublikasında dawamlı jasap kiyatırǵan shet el puqaraları hám puqaralıǵı 
bolmaǵan shaxslar, mámleketler aralıq shártnamalarda ózgeshe qaǵıydalar názerde 
tutılmaǵan bolsa, Ózbekstan Respublikası puqaraları menen teń ráwishte pensiya alıw 
huqıqına iye bolıp esaplanadı. Áskeriy tarawdaǵı xızmetkerler, sonday-aq, ishki isler 
organları baslıqları hám ápiwayı xızmetkerler quramınan shıqqan shaxslardı hám 
olardıń shańaraq aǵzaların pensiya menen támiyinlew shártleri, normaları hám tártibi 
Ózbekstan Respublikası nızam hújjetleri menen belgilep beriledi. Házirgi waqıtta olarǵa 
«Puqaralardıń mámleketlik pensiya támiynatı haqqında»ǵı nızam tiykarında pensiya 
alıw huqıqı da beriledi. Pensiyanıń túrli túrlerin alıw huqıqına iye bolǵan puqaralarǵa 
olardıń tańlawına qarap bir pensiya tayınlanadı.