Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

bul jaǵday insannıń densawlıǵı hám tárbiyasına keri tásir ete me, 
yamasa unamlı tásir kórsete me?
2. Karel Apapek shıǵarmasındaǵı halat bunnan kóp jıllardan soń 
ózimizdiń ómirimizde de júz beriwi múmkin be?
3. Ádebiyat arqalı keleshek jaratılıwı múmkin degenge isenesiz be? 
Dálilleń. 
!
Modal sózler pútin gápten ańlatılǵan pikirge yaki onıń bir 
aǵzasınıń qatnasına qaray tómendegi mánilerde qollanıladı: 
1. Gáptegi aytılǵan pikirge isenim bildiriw mánisinde qollanıladı. 
Bul mánide 
álbette, durısında, shınında, ırasında, sózsiz, shubhasız
hám t.b. modal sózler keledi. 
2. Boljaw, shamalaw, gúman etiw mánilerin bildiredi: 
bálkim, 
múmkin, shaması, qáydem, mágár, sirá
hám t.b. 
3. Maqullaw, biykarlaw, tastıyıqlaw mánilerin bildiredi: 
awa, joq, 
jaq (yaq), jaqsı (yaqshı), maqul
hám t.b. 
4. Sóylewshiniń sezimlik (emocionallıq) qatnas mánisin ańlatadı: 
tilekke qarsı, baxtımızǵa, meniń baxtıma, ne qılayıq, ıqtıyarı
hám t.b. 
5. Sóylewshiniń pikiriniń dáslepki pikir menen baylanıslılıǵın, 
juwmaǵın, nátiyjesin bildiredi: 
demek, qısqası, qullası, aqırı, olay 
bolsa, mısalı, máselen, sóytip, nátiyjede, alǵárez
hám t.b. 
Bulardan basqa da modallıq mánini
aytpaqshı, aytqanday, 
menińshe, kerisinshe, birinshiden, ekinshiden, jaqsısı, qáne, 
qánekey, minekey
hám t.b. sıyaqlı sózler ańlatıp keledi.

---

117
Tapsırma 2.5. 
Tómendegi gáplerden modal sózlerdi tabıń. Olardıń 
gápte qanday mánini bildirip turǵanın aytıń. 
1. Tilekke qarsı, ol kisi búgin joq (T. Q.). 2. Demek, siz be onı jumıstan 
quwǵan? (I. Y.) 3. Shının aytsam, men buǵan qapa boldım (K.S.). 4. Qısqasın aytqanda, 
toy ókpesiz bolmaydı dep, ata-babalar biykar aytpaǵan (T.Q.). 5. Menińshe, usı 
awılda súyenishleri bar (T.Q). 6. Aqırı, barlıq bálamattıń aldı alınıwı zárúr (T.Q). 
7. Shaması, bir jerlerge tayıp ketip qulaǵan bolsa kerek (Ó.X.). 8. Haqıyqatında, 
ol sózden utılǵan edi (Ó.X.). 9. Demek, kún batıwǵa taqalıp qalǵan (I.Y). 10. Jigit 
jandalbası zorǵa jetken bolsa itimal, qayıqqa miniwden eki iyni barıp kelip, mazası 
qashıp sala berdi. 11. Qarasam, Baǵdiyar qoltıǵımnan súyep atırǵan eken, shaması, 
jıǵıla jazlaǵan qusayman-aw. 12. Álbette, ol óz dostınıń jaǵdayları menen tanısıwı 
tiyis. 13. Írasında da, qatnası bolǵan qusaydı, azı-kem hálekshilikke tústi (Sh. S.). 
14. Qullası, pulıńa qayttan bazardan sıyır satıp al, sheshe, – dep jalındım (K. M.). 
15.Awa, aqırı, inim, brigadir degenlerdiń kúndiz júreri bar, túnde júreri bar, bilesiz. 
16. Jaqsı, Qaljan aǵa, bul arzadan xabarıńız bar ma? Joq, ayta almay turǵan bir sırım 
bar (S. X.). 17. Joq, olar watanınan bezbeydi, tek qara basın alıp qashıp júrgen 
adamlar. 18. Qaljan apa, Turdıbaydıń paxtaların da bir kóreyik. – Maqul, maqul, 
júrińler. 19. Awa, awa, tógin tógip, egin egip, tájiriybe almasıw, bárin de sensiz 
sheshkenbiz, ele de asıqpay sheshe beremiz (Ó.X.).
!
Sózlikler 
leksikografiya
tarawında úyreniledi. Olar túrli 
maqsetlerde dúziledi. Gózlengen maqsetine qaray 2 túrli boladı: