Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Juwıq, salım tirkewishleri.
1. Waqıtlıq mánini bildiredi: 
Keshke salım ayırım adamlar shegin 
bolıp úylerine qaytıwǵa beyimlesken (J.Sh.).
Deyin, sheyin, shekem tirkewishleri.
1. Muǵdarlıq máni bildiredi: 
Mashina jerdiń astın otız metr tereńlikke 
deyin qazadı (J.Sh.).
2. Waqıtlıq máni bildiredi: 
Shomılǵıń kele me, meyli azannan keshke 
deyin shambırlatıp shomıla ber (Sh.A.).
Tapsırma 4.4. 
Toparlarǵa bólinip, joqarıda berilgen tekstte qızıl menen 
boyalǵan gápler boyınsha logikalıq sorawlar dúziń. Juwabında hár 
túrli sxemalar, diagrammalar yamasa siltewshi belgilerden paydalanıń. 
Birneshe sebep hám mısallar keltirip argumentlestiriń. 

---

77
Tapsırma 4.5. 
Tómendegi teksttegi noqatlar ornına pútin kontekstke 
qaray tiyisli tirkewishlerdi tawıp qoyıń hám olardıń mánilerin aytıp beriń. 
Burınǵı ótken zamanda jaqın aralıqtaǵı eki awıl bolǵan eken. Biraq birinshi 
awıldan ekinshi awılǵa ótiw ................ adamlar jer ............... qazılǵan qarańǵı 
úńgirden ótedi eken. 
Kúnlerden bir kúni birinshi awıldan bir topar adamlar ekinshi awılǵa ótiw .......... 
jolǵa túsipti. Olardıń ..................... eki bala da bar eken. Balalar úńgirdegi jol qanshama 
qarańǵı bolıwına ............................ tez júripti. Sol waqıtta olardıń birewi bir nársege 
súrnigipti. Súrnikken bala:
– Pay, tasqa súrniktim-aw, bul jol taslı qusaydı, – depti.
Tastı al, úńgirden sırtqa shıǵarayıq, biziń izimizde kiyatırǵanlar jıǵılmasın, – 
depti birinshi bala.
Biraq ekinshi bala: – Jıǵılsa, jıǵılsın, – dep tastı almaptı.
Birinshi bala úńgirden shıqqansha tastı kóterip júre beripti. Ekinshi bala onıń 
.................... mısqıllap kúlipti. Olar ekinshi awılǵa ótip qarasa, birinshi balanıń qolındaǵı 
tas emes, altın eken.
(Qaraqalpaq xalıq erteginen)