Uglevodorodlarni gaz fazadagi termik reakksiyalarini nazariy asoslari

Neft va neft fraksiyalarini sanoat termik qayta ishlash jarayonlari

Neftni termik qayta ishlash asosiy jarayonlari quyidagilardir:

Termik kreking.
Piroliz.
Kokslash.
Termik jarayonlarni olib borish sharoitiga qarab xom ashyo turli agregat holatda bo‘lib qolishi mumkin. Piroliz jarayonida reaksiyalar gaz fazada amalga oshiriladi, neft qoldiqlarini kokslash jarayoni esa suyuq fazada ketadi, og‘ir xom ashyoni termik krekingida esa gaz va suyuq fazalar birgalikda mavjud bo‘lishi mumkin.


Termik kreking

Neftni qayta ishlash og‘ir qoldiqlarini termik krekingi quyidagi mahsulotlar olish uchun amalga oshiriladi: avtomobil benzini (hozirda ushbu jarayon eskirgan); qurum ishlab chiqarish uchun xom ashyo bo‘lgan yuqori aromatlashtirilgan gazoil; koks ishlab chiqarish uchun kreking qoldiq; kam qovushqoqlikka ega bo‘lgan mazut yoqilg‘isi.

Jarayon 470 – 530⁰S, 2 – 7 MPa bosimda olib boriladi. Avtomobil benzinini olish uchun xom ashyo sifatida nisbatan yengil neft fraksiyalari (200–350⁰S) ishlatiladi. Kam qovushqoqlikka ega bo‘lgan qozon yoqilg‘isi hamda qurum va koks olish xom ashyosi sifatida neft qoldiqlari bo‘lmish yarim gudron va gudronlar xizmat qiladi.
Termik krekingni asosiy maxsulotlari quyidagilar: uglevodorod gazi, kreking – benzin, kerosin – gazoil fraksiyasi, termogazoil va kreking – qoldiq.
Uglevodorod gazi

Tarkibida ko‘p miqdorda to‘yinmagan uglevodorod bo‘lgan termik – kreking gazi neft kimyosida neftkimyo xom ashyosi sifatida ishlatiladi (jadvalga qarang).

Termik kreking jarayonida maksimal miqdorda kreking – qoldiq (I) va termogazoil (II) olishda hosil bo‘ladigan mahsulotlarning miqdori (% da) quyida keltirilgan:

Maxsulotlar nomi	I	II
Uglevodorod gazi	2,5	9,0
Stabillash golovkasi	3,4	3,0
Kreking – benzin	14,2	25,0
Kerosin – gazoil fraksiyasi	3,9	-
Termogazoil	-	22,0
Kreking – qoldiq	74,4	39,0
Yo‘qotishlar	1,6	2,0

Xom ashyo sifatida gudron va katalitik gazoil aralashmasi ishlatiladi.