Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
105 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
uchun qonunlar unumdor yerlarni birinchi navbatda qishloq xo’jalik maqsadlari 
uchun ajratishni ko’zda tutadi. Yer bu tarmoqda asosiy ishlab chiqarish vositasi 
vazifasini bajaradi. Qo’llanilayotgan texnologiyalar esa unga bo’lgan yuqori talab 
(yer sig’imi) bilan tavsiflanadi. Agar sanoat mahsulotini ishlab chiqarish hajmi 
korxona egallab turgan yer maydoni bilan kuchsiz bog’langan bo’lsa, qishloq 
xo’jaligida u bevosita yerlar maydoni va sifatiga bog’liqdir (26 bet). 
Yerdan oqilona foydalanish maqsadlari o’zgarmagan holda ularga erishish 
usullari ishlab chiqarishning ilmiy-texnik darajasiga, jamiyatning iqtisodiy 
imkoniyatlariga, aholining ijtimoiy talablariga bog’liq holda bir-birlaridan farq qiladi. 
Biroq yerlarni yaxshilash bo’yicha tadbirlarni rejalashtirish va amalga oshirishga 
tarmoqlar bo’yicha yondoshish, kapital xarajatlarning qoniqarsiz tarkibi, ularning 
nokompleksligiva balanslanmaganlig, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining tabiiy va 
iqtisodiy sharoitlarini yomon hisobga olish sababli, bu harajatlarning qoplanishi juda 
past edi va qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi samaradorligi aytarlik o’zgarmadi. 
Hozir irrigatsiya va melioratsiya ob’ektlarini joylashtirish usullarini o’zgartirish, yo’l 
qurilishini kengaytirish, ma’danli o’g’itlardan va boshqa intensivlash vositalaridan 
oqilona foydalanish kerak. Tarmoqni rivojlanririshning asosiy imkoniyatlari uni 
yuritishning adaptive strategiyasi, xo’jalik yuritish shakllarining har xilligi, bozor 
munosabatlariga o’tish bilan bog’liq. 
Yerdan foydalanishning tarixiy vajudga kelgan tarkibi hududlar va mintaqalar 
bo’yicha zamonaviy xo’jalik va ekologik talablarga to’la javob bermaydi. Urishdan 
keying yillarda qishloq xo’jaligi suv bilan yaxshi ta’minlangan mintaqalardan quruq 
cho’l mintaqalariga ko’cha boshladi. Aholi zich joylashgan mintaqalardagi qishloq 
xo’jalik yerlari maydonlarining qisqarishi cho’l mintaqalarida yangi yerlarni 
o’zlashtirish bilan qoplana boshladi. 
Boshqa mintaqalarda ham yerdan oqilona foydalanish zarur. Dehqonchilikning 
rivojlanishi bu mintaqalarda haydalma yerlarning haddan tashqari ko’payishiga, 
o’rmonlar va boshqa dov-daraxtlar maydonlarining qisqarishiga, eroziya 

---