Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
108 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
1-masala. Inson umrining davrlari masalasi.
Psixologiya fanidan ma’lumki, inson umri chaqaloq, go’dak, kichik bog’cha yoshi, 
katta bog’cha yoshi, bolalik, o’spirin, yigitlik, kishilik va qarilik davrlariga bo’linadi. 
Mana shu davrlarni hisoblab chiqish oltin kesim va sonning butun qismi 
tushunchalari orqali oson kechadi. Buning uchun quyidagicha ish yuritamiz. 
Chaqaloq tug’ildi. 0 sonini 1,6 ga ko’paytirib, uning butun qismiga 1 ni qo’shamiz, 
natijada 1 ni hosil qilamiz. Demak, chaqaloqlik davr 
) ekan. Endi go’daklik 
davrini hisoblaylik. Buning uchun chaqaloqlik davrining maksimal yoshini 1,6 ga 
ko’paytirib, uning butun qismiga 1 ni qo’shamiz. Natijada 
+1=2 hosil bo’ladi. 
Demak, go’daklik davri 
) ekan 
. Xuddi shu jarayonni davom ettirib, 
qolgan davrlarni topish mumkin va quyidagi jadvalni hosil qilamiz: 
Davrlar 
Yosh oralig’i 
Maksimal yosh 
Chaqaloqlik 
) 
+1=2 
Go’daklik 
) 
+1=4 
Kichik bog’cha yoshi 
) 
+1=7 
Katta bog’cha yoshi 
) 
+1=12 
Bolalik 
) 
+1=20 
O’spirinlik 
) 
+1=33 
Yigitlik 
) 
+1=53 
Kishilik 
) 
+1=85 
Qarilik 
) 
+1=136 

---

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
109 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
2-masala. Hijriy va melodiy yillar orasidagi bog’lanish masalasi. 
Bizga melodiy yil berilgan bo’lsa, hijriy yil hisobini quyidagi formula orqali topiladi:
H=M- 622+
yoki H=M+
- 621 va aksincha bizga hijriy yil berilgan 
bo’lsa, melodiy yil hisobini quyidagi formula orqali topiladi: M=H+ 622-
yoki 
M=H-
+621.
3-masala. Simli panjarani yasash uchun uni nechta joydan payvandlash kerak? 
Bu masalani yechish uchun quyidagi teoremadan foydalanamiz:
Teorema. a≤ x≤ b, 0< y≤ f(x) chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli 
trapetsiya ichida joylashgan va koordinatalari butun sonlardan iborat bo’lgan nuqtalar 
soni N=
ga teng bo’ladi
. 
Misol. f(x)= 2x+1, 0≤ x≤ 2, y=0 chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli 
trapetsiyada butun son koordinatali nuqtalar sonini hisoblang. 
Yechish. N=
=
+
+
=
=9.
Endigi masala taqvim masalasi bo’lib, unda ma’lum bir sanani xaftaning qaysi kuniga 
to’g’ri kelishini aniqlab beradigan jadvalni keltiramiz. 
Oylar
M 
A=S+O+Y+
+T 
Yuz yilliklar 
Yangi 
stil 
T 
Eski 
stil 
T 
I X 
6 
S-oy soni 
T-yuz 
yillik 
bo’yicha 
to’g’rilash 
21 
5 
13 
6 
II III XI
2 
17 
5 
14 
5 
IV VII 
5 
18 
3 
15 
4 

---