Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

2.10. Tapsırma. «Qaraqalpaq tiliniń túsindirme» sózligi kitabınan o, ó háriplerine 10 sózden 20 sóz kóshirip jazıń. Bul sózlerdiń mánisin túsindiriń.
2.11. Tapsırma. Berilgen sózlerdi keste tiykarında ajıratıń.
Baxıt, watan, kitap, Ózbekstan, Qaraqalpaqstan, ǵárezsizlik, student, auditoriya, kompyuter, faks, jazıwshı, akademik.
Úlgi:

Sózler	Dawıslı	Dawıssız
baxıt	a, ı	b, x, t

Terminlerdi salıstırıń

Qaraqalpaqsha	Ózbekshe	Inglisshe
gimn	madhiya	anthem
ses	tovush	sound
dawıslı	unli	vowel
dawıssız	undosh	consonant
hárip	harf	letter
erinlik	lablanganlik	labial

3. Til – doslıq gilti
Orfografiya hám orfoepiya
3.1. Tapsırma. Sorawlarǵa awızsha juwap beriń.
1) Basqa tillerdi úyreniwdiń (shet tillerin) bizge ne keregi bar dep oylaysız?
2) Dúnya júzinde adamlar qansha tilde sóylesedi?
3) Bir neshe tillerdi biletuǵın adamlardı bilesiz be? Olar kimler?
4) Poliglot – degen ne?
5) Siz ózińiz qaysı tildi jetik bilesiz?
3.2. Tekstti oqıń hám sóylep beriń.


Shet tillerin ne ushın úyrenemiz?
Ana tildi biliw, qádirlew hám saqlaw óz xalqıńnıń mádeniyatın, tariyxın, úrp – ádetlerin, dástúrlerin biliw, qásterlew júdá zárúrli.
Biraq, búgingi kúni shet tillerdi biliwdi de talap etedi. Waqıt bizlerge óziniń nızamların moyınlatadı, adam kim bolıwına, onıń qanday qánigelikke iye bolıwına, onıń qanday jumıs penen shuǵıllanıwına qaramastan ol bilimli, hámme nárseni biletuǵın bolıwı shárt.
Tildi biliw ádebiyat penen, ilimiy hám mádeniy turmıs jańalıqları menen, basqa da hár qıylı xabarlar menen tanısıw ushın kerek. Ataqlı nemets arxeologı, jas waqtında Toryanı ashqan Genrix Shliman yadınıń júdá tómenligi menen belgili bolǵan. Biraq ol ózin áyyemgi dúnyanı izertlewge arnamaqshı bolǵan. Al ol ushın kóp tillerdi biliwi kerek eken. Shliman júdá kóp shınıǵıwlar islew arqalı hár kúni jigirma betten prozalıq tekstti yadlap alıwǵa erisken. Ol dáslepki eki tildi úyreniw ushın hár qaysısına bir jıldan jumsaǵan, al keyin ala ol sanawlı háptelerdiń ishinde jańa tillerdi úyrengen. Shliman hámmesi bolıp on tórt tildi bilgen. Máselen, ol shet elliler ushın júdá qıyın til bolıp esaplanǵan orıs tilin altı hápteniń ishinde úyrengen.
Sizler ushın da, sizlerdiń qánigelikti tabıslı iyelewińiz ushın da tildi biliw zárúr.
Házir barlıǵı bolıp úsh mıńǵa jaqın til bar. Jer betindegi usı úsh mıń tildiń ishinde ullı on úsh til ayrıqsha orın tutadı. Eń keń taralǵan til qıtay tili. Anglichan tilinen 350 million adam paydalanadı. Keń taralǵan tillerdiń biri orıs tili bolıp esaplanadı. Onnan 240 million adam paydalanadı. Ispan tilinde 210 million adam, hind hám urdu tilinde 200 million adam, arab tilinde 127 million, frantsuz tilinde 90 million, italyan tilinde 65 million adam sóyleydi.
Al házirgi bir neshe tillerdi biletuǵın poliglotlar onshelli az emes. Olardıń arasında eń rekordshıları bar. Máselen, ótken ásirdiń ortalarında jasaǵan Kardinad Metsofanti júzden aslam tildi bilgen. Germaniyalı professor Gesserman 132 tildi úyrengen. Italyan professorı Talyavani shama menen usınshama tilde sóyley alǵan. Moskvalı I. Dvoretskiy de olardan qalıspaydı, ol óli hám tiri tillerdiń kópshiligin bilgen. Parijdıń turǵını Grigoriy Kolpakchidıń atı belgili, ol frantsuz tilinen basqa nemets, ispan, portugal, italyan, norveg, túrk, rus, serb, grek, bask, berberiy, bantu tillerin jetik bilgen. Ol pútkil Evropa tillerinde, sonday – aq latın, áyyemgi grek, qıtay, yapon, parsı, arab, fin, áyyemgi assiriy, áyyemgi egipet tillerinde sózliksiz oqıytuǵın bolǵan. G.Kolpakchidan neshe tildi bilesiz dep soraǵanda, poliglot dál sanın ayta almaǵan.
Bul álbette, jekke – siyrek ushırasatuǵın jaǵday. Biraq házir til biliw uqıplılıǵınıń belgili shegi joq. Demek, adam til menen qanshelli erte shuǵıllansa, sonshelli úlken nátiyjege erisedi. (Ǵ. J. «Adamnıń estetikalıq mádeniyatı» kitabınan).