Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

3. O‘simlik ildizlarini zararlanishi.
Buzoqbosh, simqurtlar va uzunburun 

---

113 
qo‘ng‘izlarning lichinkalari o‘simlik ildizlarini ustki tomonidan kemiradi yoki har 
xil shaklda ichki yo‘llarini hamda ildiz uchlarida tuganak bakteriyalarini hosil qiladi.
4. O‘simlikning generativ organlari va barg kurtaklarining zararlanishi. 
Ba’zi bir kapalaklar qurtlari o‘simlik kurtaklarini tashqi va ichki tomonini kemiradi, 
g‘o‘za tunlamalarining g‘o‘za ko‘sagini va gullarini zararlayda, olma qurti olma va 
boshqa daraxtlar mevalarini zararlaydi.
II. Zararkunanda oziqlanishi uchun o‘simlikni oldindan tayyorgarlik 
ko‘rib zararlashi.
5. Substratni ovqatlanish uchun mexanik tayyorgarlik bilan zararlashi.
Olma kuyasi, dub barg o‘ramachisi, tilla qo‘ng‘iz lichinkalari o‘simlik barglarini 
tolalari bilan o‘rab, uyalar qurib o‘simlikni zararlaydi. 
6. Tirik substratni ovqatlanish uchun fiziologik tayyorgarlik bilan 
zararlashi.
Hashasharotlar lichinkalari o‘simlikni tana, novda, shoxlari, mevalari va 
barglari to‘qimalari bilan oziqlanishi natijasida buzilishidan tuganak shishchalari 
hosil bo‘ladi. Hasharotlar bilan o‘simliklar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat hasharotning 
o‘simlikka etkazadigan zarari bilan cheklanib qolmasdan, balki hasharotlarning 
o‘simlik dunyosiga ko‘rsatadigan ta’siriga ham bog‘liq. 
Yuksak gulli o‘simliklarning ko‘pchiligi faqat hasharotlar yordami bilan 
chetdan changlanishga moslashgan. Hasharotlarning changlatuvchilar sifatidagi ro‘li 
quyidagi misollar bilan yaxshi namoyish qilinadi. Asalari uyalarini paxtazor yoki 
olmazor bog‘lariga qo‘yilganda paxta va olma hosili 7-8 % ga ortishi aniqlangan. 
Masalan, Yangi Zelandiyaga tukli ari keltirilmaguncha qizil sebargali archadan urug‘ 
olish mumkin bo‘lmagan. O‘simlik gullarining tuzilishi va ularda nektarning bo‘lishi 
changlatuvchi hasharotlarga bog‘liq va hasharotlar og‘iz apparati hamda boshqa 
qismlarining tuzilishi, o‘z navbatida, gullar tuzilishiga moslashgan. 
Hasharotlar o‘rtasidagi shuningdek, hasharotlar bilan biotsenozdagi boshqa 
hayvonlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlari quyidagicha guruhlarga bo‘linadi.