Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Zararkunanda va parazit hasharotlarga qarshi kurash choralari. 
 
Hasharotlarga qarshi kurash choralari ularning biologiyasini o‘rganish asosida 
olib boriladi. Masalan, bezgak chivinlarining rivojlanishi, tarqalishi va qishlash joyini 
yaxshi o‘rganish orqali ularga qarshi muvaffaqiyatli kurashish imkonini berdi. 
O‘simlik zararkunandalariga qarshi turli yo‘llar bilan kurashiladi. Birinchi guruh 
tadbirlari zararkunandalarning oldini olishga, ikkinchi guruh tadbirlari esa o‘ldirib 
yo‘qotib yuborishga (agar ular paydo bo‘lganda) qaratilgan. 
Zararkunandalar vegetatsiya davrida o‘simliklarga va tayyor mahsulotlarga 
ham zarar keltiradi. Shunga ko‘ra ularga qarshi kurashda o‘simlik vegetatsiyasining 
turli davrlarida va turli sharoitda kurash olib borish lozim. 
Zararkunandalarga qarshi olib boriladigan tadbirlar va ularni qo‘llash ma’lum 
usullar asosida o‘tkaziladi. 
Har xil zararkunanda hasharotlarga qarshi kurash tashkiliy-xo‘jalik, profilaktik 
va agrotexnik, fizik-mexanik, kimyoviy va biologik usullar asosida olib boriladi. 
Bulardan tashqari karantin metodi ham bor. Bu metod xavfli zararkunandalarning 
chetdan kelib qolishiga va ularning tarqalgan hududlari kengaymasligiga qaratilgan. 
Zararkunandalarga qarshi foydalaniladigan har qaysi usulning o‘ziga xos 
ustunlik va kamchilik tomonlari mavjud. Shu sababli, har qaysi usuldan alohida-
alohida foydalanish ko‘pincha kutilgan natijani berishi qiyin. Shuning uchun 
zararkunandalarga qarshi qo‘llaniladigan metodlarning kamchilik va yutuq 

---

268 
tomonlarini hisobga olib, bir-biriga moslashtirilgan holda tizmli tadbirlar sistemasi 
joriy etilsa, kutilgan natijani beradi.
1. Tashkiliy-xo‘jalik tadbirlari.
 
Xalq xo‘jaligi ahamiyatiga ega bo‘lgan ixota 
daraxtlar mintaqasi va tut daraxtlarining maxsus massivlarini barpo etish, qo‘riq va 
bo‘z yerlarni o‘zlashtirish, zararkunandalarga bardoshli o‘simlik navlarini ekish kabi 
tashkiliy-xo‘jalik tadbirlari zararkunanda hasharotlarning rivojlanishi va tarqalib 
ketishining oldini olishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Ekinzorlarni yiriklashtirsh, 
ko‘l va daryo hamda zovurlar atrofidagi hududlarning meliorativ holatini yaxshilash 
va ulardan to‘g‘ri foydalanish, ekin maydonlari atrofidagi katta va kichik yo‘llarni 
tartibga solish, mol boqiladigan o‘tloqlardan to‘g‘ri foydalanish va boshqalar ham 
yuqoridagi tadbirlardan hisoblanadi. Ixota daraxtlar barpo etilgan mintaqalarda 
hasharotlar uchun noqulay sharoit vujudga keladi va bu yerlarda hasharotxo‘r qushlar 
ko‘payadi. Tut daraxtlarining maxsus massivlarda bo‘lishi o‘rgimchakkanalarning 
kamayishiga va unga qarshi kurash o‘tkazishga yengillik tug‘diradi. Qo‘riq va bo‘z 
yerlar o‘zlashtirilganda u yerdagi zararkunandalar nobud bo‘ladi. Yiriklashtirilgan 
ekin 
maydonlarida 
hasharotlarga 
qarshi 
o‘tkaziluvchi 
choralarni 
mexanizatsiyalashtirishga imkoniyat tug‘iladi; ko‘l, kanal va zovurlar atrofidagi 
sernam, tepalik va tuproq (loyqa) g‘aramlarini yo‘qotish zararli hasharotlarning 
boshlang‘ich uyalari yo‘qolishiga asos bo‘ladi.