У з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о лий ва урта м а Х с у с т а ъ л и м ва зи рл и ги



Download 13,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet69/134
Sana24.02.2022
Hajmi13,41 Mb.
#201887
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   134
Bog'liq
33yangivaengyangidavrgarbyevrfalpdf

\ а р
бир турини уз танида хис этишни истайди. 
Мусина, театр, аёллар хдммаси унинг ихтиёрида. Унинг талки- 
нида эстетик хдёт тарзи — бу гедонизмдир. Бирок,, эстетика 
кончал и к х,иссиёт огушига берилса, у шунча кучли к,оник,маган- 
лик туйгуларини бошидан утказади. Кьеркегор уз кундаликлари- 
да ёзганидек, уз ёрини чин мухдббат билан севади, лекин мак,- 
садига эришай деганда уни зерикиш х,иссиёти к,амраб олади ва 
ма^бубаси унинг учун уз кддрини йукртади. Бу фикрлар «Ёки- 
ёки» асарида яккол тасвирланган: «Менинг \аётим маъносиз- 
дир», «Кдндай зерикарли... дах,шат, да^шат, кднчалик зерикар- 
ли!».
Шундай килиб, эстетик хдёт тарзи инсонни зерикарли хдётга 
олиб келади, ундан воз кечиб инсон юкррирок, даражадаги хдёт 
тарзига утади, яъни ахлокий даврга утади. Бу даврда бурч \исси- 
ёти ^укмрон булади. Ахлокий даврда инсон \иссиётлар уйинидан 
воз кечиб, уз хо^иш-иродасини ахлокий конуниятга буйсинди- 
ради. Бунда танлаш хдракати содир булиб, у узини ахлокий 
мавжудот сифатида танлайди, яъни эзгулик билан ёвузлик урта­
сидаги фаркни билгувчи, узининг гуно\корлигипи англагувчи 
ва \а к йулини танлаган шахе сифатида намоён булади. Бу давр­
нинг яккол образи Сократ мисолида куринади. Бу даврда эсте­
тик хдёт тарзи танк,ид остига олинади.
Эстетик даврнинг асосий камчилиги шундан иборатки, у 
даврда шахе ташки олам билан, х,иссиёт билан узвий боглик 
булади. Эстетик лаззатланиш оркали яшашни истайди. Лаззатла- 
ниш ташки оламдан келади, у инсонга боглик эмас.
Ахлокийлик хдёти бу бурчни адо этишдир, ташки бурчни 
эмас, балки ички, уз олдидаги бурчни бажаришдир. У ички, 
ботиний хдёт билан яшайди. Зотан бурч бошка инсонлар билан 
булган муносабатларда намоён булса хдм, лекин ахлокийлик- 
нинг асосий позицияси — бу унинг ташки хдракатлари эмас, 
балки ички хрлатидир, яъни индивиднинг ички рух,ий хдёти, 
факат унга хос булган хдпатидир. Ахлокийликнинг хдётий вази- 
фаси, унинг узидадир: у узининг тасодифий, бевосита «мени»- 
ни «умуминсонийлик» билан бирлаштиради. Хал килувчи ролни 
бу ерда ички эркинликнинг куриниши булган танлаш уйнайди. 
«Бу хазина узлигингда яширингандир, бу ирода эркинлигидир, 
танлашдир: «Ёки-ёки», унга эга булиш, инсонни фаришталар- 
дан хдм юкорига кутаради».
Албатта, инсонда танлаш хдр кадамда учрайди: папирос 
чекиш ёки чекмаслик, велосипед хдйдаш ёки пиёда кетиш ва
www.ziyouz.com kutubxonasi


Хоказолар. Кьеркегор бу ерда бундай тартибдаги танлашни на- 
зарда тутмайди, булар хал килувчи танлашлар эмас. Булар инсон 
такдирини, уларнинг хаёт йулини хал кдлмайди. У шундай 
дейди: «Менинг «Ёки-ёки»им эзгулик ёки ёвузлик уртасидаги 
менинг танловим эмас, балки эзгулик ёки ёвузлик узи танлана- 
ди ёки инкор к,илинади».
Буни кандай тушуниш мумкин? Эстетикага хос булган хусу- 
сият - «эзгулик ва ёвузликка бепарво, хотиржам карашдир». 
Унинг учун бу зиддият ахамиятсиздир. Ахлокийлик эса эзгулик 
ва ёвузлик уртасидаги зидциятни англайди ва ундан келиб чик,а- 
диган ок,ибатни хам, кандай булса шундайлигича кабул килади. 
У узини эзгу инсон сифатида танлай олмайди, чунки инсон 
гунохга ботгандир, уз айбидан кочиб кутула олмайди. Лекин 
инсон узини ахлокий инсон сифатида танлайди, чунки у ёвуз­
лик ва эзгулик уртасидаги фаркни англаб етади. «Танлаш содир 
булди ва инсон узини кашф килди... яъни эркин онгли шахсга 
айланди, у энди эзгулик ва ёвузлик уртасидаги мутлок фаркни 
тушунди».
Факат танлаш холатидагина инсон узлигини топади, факдт 
эркинликгина хакикий шахени намоён килади, деб таъкидлай- 
ди Къеркегор. Эркинликни у танлашнинг мутлок, ажралмас 
имконияти сифатида тушунади. Эстетик даврда инсон тасоди- 
фият ва зарурат хукми остидадир, яъни шахеий хохишлар, 
истаклар окими каерга бошласа, уша ёкка караб сузаверади. 
Эстетик бошлангич инсонни бевосита кимлигини намоён кила­
ди. У кандай булса - шундайдир.
Ахлокийлик даражасида эса у шахе сифатида намоён булади 
ва у мутлок, ягоналикдир. Шу маънода мен мутлокушкни танла- 
дим, дейди Къеркегор. Мутлокдик - бу мен, яъни узлигимнинг 
абадий мазмунидир; бошка хеч нарса, хеч качон абадийликнинг 
мутлок предмети була олмайди. Менинг «Меним» нима узи? Бу 
энг аввало — эркинликдир. Танлаш — эркинликнинг намоён 
булиши ва унга олиб борувчи йул. Эркинлик танлашнинг ажрал­
мас асосий кисмидир.
Шундай килиб, Кьеркегор ахлокийлик давридаги танлаш 
холатини масъулият билан чамбарчас боклайди. Инсон хаётида- 
ги танлашда эса, эътикодни танлашни, эътикод эркинлигини 
купрок назарда тутади.
Ахлокий давр хам охирги давр эмас, у инсон хаётини тулик 
кониктирмайди. Инсон уз имкониятларини тулик амалга ошира 
олмайди. У бундай имкониятини диний даврда тулик амалга 
оширади, дейди Кьеркегор. Ахлокийлик даврининг камчиликла- 
ри шундан иборатки, биринчидан, бу ерда харакатланувчи куч 
бахтга караб интилишдир, яъни никохдаги ва оиладаги бахтли- 
ликдир. Зотан, оила бахти — бу юкори даражадаги мазмунга эга 
булса хам, лекин бу бахтнинг охири мавжуд. Иккинчидан, бу 
ерда инсоннинг юкори конунга буйсунишига тугри келади. Ин-
www.ziyouz.com kutubxonasi


сон том маънода узлигини намоён кдла олмайди. Шунинг учун 
Хам ахлокий хаёт тарзи хам тулик коникишни бера олмайди.
Диний даврда инсон энг умумий конунларга буйсунмайди, 
узининг эътикоди билан бевосита, шахсий мулокотга киришади. 
Бу ерда инсон, хаттоки хар кандай умумий ахлокий конун 
чегарасидан юкори кутарилади. Унинг чегарасидан чикади. Ав­
раам бу давр образидир.
Кьеркегор илохий китоблардан мисол келтиради. Авраам уз 
уишии курбонликка келтириши туррисидаги ходисани асос килиб 
олади. Авраам худодан уз угли Исаакни курбонлик келтириш 
вахийсини эшитади. Бу ерда зиддият вужудга келади, яъни ахло­
кий конун буйича ота уз фарзандини химоя р л и ш и , асраб 
авайлаши зарур. Авраам дахшатга тушади, оталик хиссиётига 
Хамда ахлокий конунга карши туриши керак булади. Иккинчи 
томондан, худо амрига буйсунмасликнинг узи хам катта гунох 
Хисобланади. Авраам хам ахлокий, хам художуй инсон сифатида 
саросимада колади. Бир вактнинг узида, Авраам учун икки бир- 
бирини инкор килувчи илохий талаб вазияти содир булади. 
Катта масъулиятни уз буйнига олиб, Авраам танлаши керак эди. 
Уни 
КУРКУВ 
ва шубха, гумон хиссиётлари камраб олади. Бу ерда 
унга хеч ким ёрдам бера олмайди. Масалани Авраамнинг узи хал 
Килиши керак эди. Мана шундай вазиятда инсоннинг хакикий 
узлиги, мохияти намоён булади.
Агарда Авраам уз углини курбон килишни танласа, Кьерке­
гор учун бир масала аник ечим топади, яъни шахсият жамоадан 
юкори туриши исботланади. Ахлокнинг умумий конунияти мен 
учун хар доим хам мажбурият була олмайди. Бу конуният менинг 
ботинимдаги каршиликка учраса, менинг ички «Меним» га зид 
булса, мен унга амал килишим шарт эмасдир, дейди у.
«Мен узим — умумийликнинг урта кисми эмасман, балки аник, 
Кайтарилмас ягоналикман, хеч кандай конун мени тулик камраб 
олмайди. Шунинг учун хам ахлокий коидалар турли вазиятларда- 
ги менинг холатимни камраб олмайди ва олдиндан мен узимни 
\ар хил вазиятда тугри харакат килишим учун аник, мутлок 
Хакикий йулланма курсата олмайди. Факат мен якка узим, уз 
шахсий ишончимга асосланиб, бир карорга келишим мумкин», 
бу ерда хакикат субъектив хусусиятга эгадир. Хакикат туррисида 
гапирганда Кьеркегор ахлокий хакикатни назарда тутади.
Хакикат мезони эса, Кьеркегор фикрича, хар бир инсон 
хакикий деб билган бирон-бир 

Download 13,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   134




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish