U. X. Safarov, N. M. Karakulov

O‘rta asrlar davri
eramizning V-XV asrlari oralig‘ini o‘z ichiga oladi. Bu 
davr feodal davriga xos bo‘lgan ichki va tashqi bozorning shakllanishi va 
rivojlanishi, qudratli davlatlar tomonidan boshqa hududlarni bo‘ysindirish uchun 
olib borgan kurashlar, dengizorti yurtlarini tadqiq qilishga bo‘lgan siyosiy hamda 
iqtisodiy qiziqishlar bilan ajralib turadi. Vizantiya, Muqaddas Rim imperiyasi, 
Portugaliya, Ispaniya, Kiev Rusi, Dehli sultonligi, Arab xalifaligi kabi qudratli 
davlatlar aynan shu davrda gullab-yashnagan. Shu jumladan, professor Q. 
Abirqulov (2001 yil) fikriga ko‘ra, O‘rta asrlar dunyo siyosiy kartasida 
Movaraunnaxrning ilk feodal davlatlari (Sug‘d, Toxariston, Davon, Choch, 
Xorazm va boshqalar), IX-XIII asrdagi feodal davlatlar (Qorliqlar, Toxiriylar, 
Samoniylar, Qoraxoniylar, Xorazm davlatlari va boshqalar), Chig‘atoy ulusi (XIII-
XIV asr), Amir Temur va Temuriylar davlatlari (XIV asrning oxiri va XV asrning 
boshi) katta salmoqqa ega bo‘lganlar. Bu davlatlar joylashgan o‘rni “Buyuk Ipak 
yo‘li” bilan bog‘liq qulayliklardan foydalanib, G‘arb va Sharq o‘rtasidagi o‘ziga 
xos karvon yo‘li “ko‘prik” rolini o‘ynaganlar.
1
Оykumyenа
(yunonchа – оykо – yashаymаn, turаmаn so’zidаn оlingаn) – yer yuzаsining аhоli yashаydigаn vа 
ulаr tоmоnidаn o’zlаshtirilgаn qismi. 

---

11 
Bu davrda jahon siyosiy kartasida muhim o‘rin egallagan yuqorida nomlari 
qayd qilingan davlatlarning asosiy qismi hozirgi kunlarda mavjud emas. Ma’lum 
qismi esa o‘sha davrga xos nomlanishini hozirda ham saqlab qolgan. Buyuk 
geografik kashfiyotlar dunyo siyosiy kartasida katta o‘zgarishlarning yuz berishiga 
sababchi bo‘ldi.
Shunday qilib, ushbu davr ilk mustamlakachilik harakatlarining boshlanishi, 
dengiz bo‘ylab birinchi marotaba uzoq masofalarga amalga oshirilgan 
sayohatlarning ortishi bilan tavsiflanadi. 
Yangi davr,
XVI asrdan XX asr boshlarigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga 
oladi. Ushbu davrning o‘ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, bu davrda 
feodalizm yemirilib, kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlari shakllana boradi. 
Bu esa hayotning barcha sohalarida, shu jumladan dunyo siyosiy kartasida muhim 
o‘zgarishlarning sodir bo‘lishiga olib keladi.
Kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlarining rivojlanishida