Tuzuvchilar

 
UMUMGEOGRAFIK KARTALARNI LOYIHALASH VA TUZISH 
fani bo‘yicha: 
Umumgeografik kartalarni loyihalash va tuzish fanining tadqiqot ob’ekti va predmeti, 
fanning maksadi va vazifalari, kiskacha rivojlanish tarixi. Kartografiya va uning bulinishi. 
Kartalarni loyihalash va tuzish ukuv fanining boshqa fanlar bilan boglikligi. Tadqiqot usullari. 
Umumgeografik va topografik kartalarni xalq xo‘jaligidagi va xarbiy mudofaadagi ahamiyati. 
Umumgeografik va topografik kartalarni masshtablariga qarab ishlatilishidagi farqlari. 
Umumgeografik kartalardan ilmiy maksadlarda, ukuv ishlarida va boshqa maksadlarda 
foydalanish.Umumgeografik, topografik, kosmofototopografik kartalar va planlar. Kartalarni 
masshtabi, mazmuni va foydalanishi bo‘yicha bo‘linishi. Umumgeografik kartalarni yaratishni 
tashkil kilish, xar xil turdagi umumgeografik kartalarni matematik asoslari. Umumgeografik 
kartalar tasnifi. Umumgeografik kartalarni yaratishni tashkil kilish. Kartalarni yaratishning asosiy 
boskichlari. Topografik kartalarni mazmuni, masshtablari va shartli belgilar tizimi. Topografik 
karta va planlarni yaratishda foydalaniladigan kullanmalar, yuriknomalar va ulardan foydalanish. 
Topografik kartalarni bulinishi, turlari va ulardan foydalanish yo‘llari. Topografik kartalarni 
yaratishning asosiy usullari. Topografik va umumgeografik kartalarni dala va kameral sharoitda 
yaratish va taxrir kilish usullari. Kartalarni loyihalash, karta dasturlarini yozish, karta tuzishda 
foydalaniladigan ma’lumotlarni to’plash, tanlash va Baholash. Topografik kartalar yaratishda 
yangi texnologiyalardan foydalanish. Kartografik generalizatsiyaning moxiyati. Kartografik 
generalizatsiyaning omillari. Kartografik generalizatsiya turlari. Generalizatsiyaning geometrik 
aniqligi va karta mazmuniga mosligi. Har xil voqea va hodisalar joylashgan ob’ektlarni, voqea va 
jarayonlarni generalizatsiya qilish. Dala kartografiyasi va uning ish mazmuni, bajarish metodlari. 
Topografik s’yomka qilish usullari va texnologiyasi. Dala sharoitida aero va kosmik 
fotosuratlardan foydalanish. Dala sharoitida kartografik generalizatsiya kilishning asosiy usullari 
va xususiyatlari. Dala kartografiyasida asosiy elementlarni kartada tasvirlashning geografik 
asoslari. Dala sharoitida kartani taxrir qilish xususiyatlari. Kameral sharoitda kartalar yaratish 
jarayoni va texnologiyasi. Karta tuzish va taxrir qilish yo‘llari. Stereoskop bilan kameral sharoitda 
karta tayyorlash usullari va relefni generalizatsiya qilish xususiyatlari. Karta dasturini tuzish va 
tasdiklash. Kartografik manbalarni urganish, Baholash va ishlatish uchun tavsiyalar berish. Aero 
va kosmik fotosuratlarni tanlash. Gorizontallar oralig’i, balandliklar kiymatini va geografik 
jihatdan relef to‘g‘ri tasvirlanishini nazorat kilish. Tayyorlangan kartalarni tahrir qilish, jixozlash 
va nashrga tayyorlash. Topografik kartalarni dastlabki nusxasini tayyorlash texnologiyasini ishlab 
chiqish va tavsiya etish. Topografik kartalarni yangilash, yangilashning moxiyati, texnologiyasi va 
takomillashtirish yo‘llari. Topografik kartalarning yangi takomillashgan turlari. Kosmo-foto-
topokartalar. Obzor topografik kartalarni maksadi, yaratilishi va matematik asoslari. 1:200 000; 
1:300 000; 1:500 000 va 1:1000 000 masshtabdagi xalkaro obzor topografik kartalar va uning 
mazmuni, generalizatsiya darajasi. O‘rta masshtabdagi ba’zi boshqa kartalar. 1:2500 000 
masshtabdagi xalqaro umumgeografik kartalar va ularni matematik elementlari va geografik 
mazmuni. Topografik va umumgeografik kartalarni mavzuli kartalar tuzishda foydalanish. 
Geografik atlaslardagi umumgeografik kartalar. Oliy maktablar uchun umumgeografik kartalar. 
Gipsometrik kartalar: ishlatilishi, relefni tasvirlash talablari, suv elementlari, relefni tasvirlashda 
gorizontallar oralig‘ini tanlash, relef formalarini tasvirlashga e’tibor berish, generalizatsnya 
jarayoni, suv osti relefini tasvirlanishi. Relefni tasvirlashda texnik usullardan foydalanish. 

---

10 
Umumgeografik atlaslar.Avtomobil, temir yul, havo va suv transportida ishlatiladigan 
umumgeografik karta va atlaslar. Umumgeografik kartalar asosida mavzuli kartalar yaratish. 
Kartalarni nashrga tayyorlash jarayoni, etaplari va texnologik sxemasi.