Tuzuvchilar

 
FOTOGRAMMETRIYA VA YERNI MASOFADAN TURIB TADQIQ 
QILISH fani bo‘yicha: 
Fotogrammetriya va Yerni masofadan turib tadkik qilish fani va vazifalari. Fanning boshqa 
bilim sohalari bilan aloqasi. Xalq xo‘jaligining turli sohalarida fanning urni va ahamiyati. 
Muhandislik- loyihalash ishlarida, qishloq xo‘jaligi va melioratsiyada, yer kadastrini yuritishda, 
monitoring utkazishda, kartalarni tuzish va yangilashda fanning o’rni va ahamiyati. 
Fotogrammetriya va Erni masofadan turib tadkik kilish fani rivojlanishining asosiy boskichlari. 
Respublikamizda fotogrammetrik ishlarni rejalash, tashkil etish va amalga oshiradigan 
tashkilotlar. Fotogrammetrik ishlarni bajarishda Markaziy Aerogeodeziya davlat unitar 
korxonasining urni. Spektr elektromagnit tebranishlar va turli diapazonlarda suratga olishning 
fotografik xususiyatlari. Aktiv va passiv s’emkalar. Asbob tashuvchi uchish apparatlariga 
quyiladigan talablar. Aerofotoapparatning fokus masofasi, kurish maydoni burchagi, 
fotogrammetrik distorsiya va ruxsat etish kobiliyati. yerdan, havodan va koinotdan olingan 
fotosuratning turlari va texnologiyasi. Aerofotos’emkalarning guruxlarga bo‘linishi. Yakka kadrli, 
bir marshrutli va ko’p marshrutli s’yomkalar. Yer sun’iy yo’ldoshining (ESY) orbita tiplari, 
ularning asosiy xarakteristikalari va parametrlari. Sun’iy yuldosh yulining suratlarni buylama va 
kundalang koplanishiga ta’siri. Quyosh nurlarining Er yuzasiga tushishining suratga olish 
sharoitiga ta’siri, kosmik suratlarning fotogrammetrik xususiyatlariga ta’sir qiluvchi omillar. Ichki 
va tashqi orientirlash elementlari. Bosh nuqta. Joy va surat nuqtalari koordinatalarning bog’liqligi. 
Aerofotosuratlarning masshtabi va uni joy relefi hamda kiyalik burchagi ta’sirida o’zgarishi. 
Aerofotosurat masshtabidagi xatolikka yerning egriligi, atmosfera refraksiyasi va boshqa 
omillarning ta’siri. Og’ish burchagi, relef, suratga olish balandligining uzgarishi, erning egriligi va 
boshqalar ta’siridan yuzaga keladigan chiziqli, burchak xatoliklari. Bosh yo‘nalishlar va konturlar 
bo‘yicha montaj. Individual va birgalikda kesish. Ishchi markaz yoki foydali maydon. 
Proeksiyalovchi 
markaz. 
Grafik, 
optik-grafik 
va 
fotomexaniq 
transformatsiya. 
Transformatsiyaning geometrik va optik sharoitlari. Fototransformatorlar. To‘g‘ri deshifrirlash 
belgilari. Tasvirning shakli, ulchami, rangi, tarkibi, tasvirlangan ob’ektning soyasi, tuldiruvchi 
belgilar. Aholi punktlarini, aloqa yo‘llarini, gidrografiyani, relefni, qishloq xo‘jaligini, grunt 
koplamini deshifrirlash. Koinotdan olingan suratlarni deshifrirlash. Uzaro orientirlash elementlari. 
Suratlarning stereotopografik juftligi. Joyning geometrik modeli. Suratlarni bir birini qoplashi. 
Buylama va kundalang koplanish. Joyning stereomodeli, uni kurish, kuzatish va o‘lchash 
sharoitlari. Stereofotogrammetrik o‘lchashlarning usullari va umumiy tamoyillari. Monokulyar va 
binokulyar kurish. Stereokurish utkirligi. To‘g‘ri, teskari va nolli stereoeffekt. Planli 
fototriangulyasiya. Analitik fazoviy fototriangulyasiya. Planli fototriangulyasiya tarmoqlarini 
reduksiyalashlash usullari. Universal asboblarda 
fazoviy fototriangulyasiyani tuzish. Ozod 
tarmoqni barpo etish. Yerda olingan fotosuratlarning koordinata sistemalari va orientirlash 
elementlari. Erdagi stereos’emka xollari. Suratga olish bazisi uzunligini xisoblash. Erdagi va 
xavodagi s’emka materiallarini birgalikda foydalanish. Fototeodolit bilan ishlash prinsiplari. Karta 
tuzishning stereofotogrammetrik asboblari, SD-2000/3000 avtomatlashgan tizimlari va 
boshqalar.Universal stereofotogrammetrik asboblar. Stereoskopik juft aerofotosuratlardan nisbiy 

---

7 
balandlikni aniqlash. Stereofotogrammetrik o‘lchashlar aniqligi. PHOTOMOD AT, PHOTOMOD 
Solver A/S, PHOTOMOD Mosaic, PHOTOMOD Stereo Link, PHOTOMOD Vector modullari 
bilan ishlash. PHOTOMOD DTM, PHOTOMOD Stereo Draw, PHOTOMOD Stereo Vector 
modullari bilan ishlash. GIS texnologiyalar uchun raqamli 2 va 3 ulchamli kartalar yaratish. 
Relefni avtomatik deshifrovka qilish usullari. «Panorama» raqamli dasturiy kompleksida suratlar 
bo‘yicha kartalarni yangilash va tuzish. «Panorama» dasturi instrumentlari bilan tanishish. 
Rastrdan vektor formatga o‘tish. Ikki va uch o‘lchamli raqamli modellar va raqamli kartalarning 
joy to‘g‘risida ma’lumotlarni to‘plash va saklashdagi ahamiyati.