Тузувчидан Ушбу "Электр схемаларни ўқиш"



Download 3,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/44
Sana30.05.2022
Hajmi3,33 Mb.
#620872
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   44
Bog'liq
Электр схемаларни ўқиш 2

8. Занжирларни белгилаш 
Аввал айтилганидек, электр қурилмалари кўп сонли занжирлардан 
иборат бўлади ва шу занжирларнинг ҳар бири ўзининг таркибидаги 
элементларни ( аппаратларнинг контактлари, реле ўрамлари, асбоб ва 
машиналар, резисторлар ва х.к.) ўзаро боғланишини таъминлайди. Занжирлар 
ва уларнинг таркибидаги мустақил функцияга эга қисмларини фарқлаш учун 
маҳсус позицион белгилар киритилган. 
ГОСТ2.709-72 стандартида занжирлар қисмларини белгилаш учун уч усул 
кўрсатилган: қисмларнинг ҳар бирига алоҳида тартиб рақами бериш; 
уланишлар адресларидан фойдаланиш; юқоридаги икки усул уйғунлашган 
усули. 

Биринчи усулда
занжирнинг қисмлари манба киришидан бошлаб 
юкламагача кетма кет тартибда белгиланади, занжирнинг “шоҳлари” 


33 
бўлса юқоридан пастга ва чапдан ўнг томонга қараб белгиланиб 
борилади. Ишлатилган усул қандай бўлмасин, аппаратлар контактлари, 
реле асбоблар, машиналар ўрамлари, резисторлар ва бошқа элементлар 
билан бўлинган қисмлари ҳар хил белгиланиши керак. Коннектор, 
ажратиладиган ва ажратилмайдиган контактлар орқали ўтган занжир 
қисмлари бир хил белгиларга эга бўлиши керак. Схемаларда белгилар 
занжирнинг чети ёки ўртасида ёзилади (вертикал жойлашган қисмнинг 
чап томонида, горизонтал қисмнинг устида ). Ёзувда араб рақамлари 
билан катта лотин ҳарфлари ишлатилади. 
Занжирларнинг белгиланиши аппарат ва асбоблар чиқишларига 
заводда қўйилган тартиб рақамларига боғлиқ бўлмайди. Керак бўлган 
ҳолларда заводда қўйилган тартиб рақамларини электр занжирнинг 
мувофиқ элементи ёнида қарши томонда ёзилади , яъни вертикал 
жойлашган занжирларда белги ўнг томонда, горизонталида бўлса – 
тагида ёзилади. 
17-расм. Уч фазали ўзгарувчан (а) ва ўзгармас ток (б) 
электромоторларининг қувват занжирларининг схемалари 
Ўзгарувчан ток манбали қувват занжирларининг схемаларида 
занжирни қувват манбасига уланиш йўллари L1, L2,L3 ёки А, В, С 
(фаза симлари) ва N (ноль сими) белгилари билан, занжирнинг 
қуйидаги қисмлари қуйидагича белгиланади: 
биринчи фаза – L11, L12, L13 ва х.к. ёки А1, А2, А3; 
иккинчи фаза – L21, L22, L23 ва х.к. ёки В1, В2, В3; 


34 
учинчи фаза – L31, L32, L33 ва х.к. ёки С1, С2, С3. 
Уч фазали ўзгарувчан ток М1 ва М2 электромоторларининг қувват 
занжирларининг схемаси 17,а-расмда келтирилган. Электромоторларни 
уч фазали манбага уланиш йўллари L1, L2 ва L3 кодлар билан 
белгиланган. Схемани ўқиш осон бўлиши учун L23 белгиси тушириб 
қолдирилган. Бу схемада фазаларни А, В ва С ҳафлари билан ҳам 
белгилаш мумкин. Бунда схема киришларини кўрсатувчи L1, L2, L3 
кодларини ўрнига мувофиқ А, В, С белгилари, схеманинг бошқа 
қисмларидаги L11, L12 ва L13; L12, L22 ва L32; L13 ва L33; L14, L24 ва 
L34; L15 ва L35 белгиларини ўрнига мувофиқ А1,В1 ва С1; А2,В2 ва 
С2; А3, ва С3; А4, В4 ва С4; А5 ва С5 белгилари қўйилади.
Ўзгармас ток манбали қувват занжирларининг схемаларида 
занжирларнинг мусбат қутб томони тоқ сонлар, манфий қутб томони 
жуфт сонлар билан белгиланади (17,б-расм). Занжирни манбага уланиш 
– кириш қисмларининг қутблари L+ ва L─ ёки “ +” ва “ ─”, уч симли 
ўзгармас ток занжирларнинг ўрта сими – М ҳарфи билан белгиланади. 
Занжирларни кетма кет рақамлар қатори билан белгилаш мумкин
(18-расм). 
18-расм. Ўзгармас ток электро- 19-расм. Занжирларни функционал 
моторини манбага улаш схемаси; вазифаларини кўрсатиб белгилаш 
Занжирларни кетма кет белгилаш 
Рақамларнинг кетма кет қатори билан қувват манбаси занжирлари
бўлмаган занжирларни (бошқариш, ҳимоя, автоматика, ўлчаш ва бошқа 
занжирлар) ҳам белгилаш мумкин.
Қувват манбаси занжири бўлмаган бир фазали занжирларда (фаза 
– ноль) занжир симларини белгилаш ноль сими бўйлаб жуфт сонлар 
билан, икки фазали занжирларда ( фаза – фаза) – иккинчи фаза бўйлаб 
тоқ сонлар билан амалга ошириш мумкин. 


35 
Занжирларни белгисига, уларнинг функциясини кўрсатувчи ҳарф 
киритилиши мумкин. Бундай ҳолларда рақамларнинг кетма кетлиги шу 
функцияни бажарувчи занжир доирасида амалга оширилади. 19-расмда 
келтирилган асинхрон электромоторни бошқариш схемасида 
ишлатилган 
V
ҳарфи фақат бошқариш занжирини билдиради.
20-расм. Ток трансформаторини иккиламчи занжирининг схемаси 
Қувват занжири бўлмаган занжирларда фазаларни ҳам белгилаш 
мумкин (20-расм). Бу схемада А411, А412 ва А413 ТА1 
трансформаторининг А фазасидаги иккиламчи занжирининг қисмлари, 
С411 ва С412 бўлса ТА1 ток трансформаторининг С фазадаги занжир 
қисмларини кўрсатади. N411 – ноль сими. 


Download 3,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish