Тузувчи : Файзуллаева Н

: ΔY 1
m = --------- = -----------
A 1- MPC
Demak iste’molga chegaralangan moyillik qancha katta bo’lsa multiplikator samarasi ham 
shuncha yuqori bo’ladi. 
Multiplikatorning matematik mohiyati cheksiz kamayib boruvchi geometrik progressiyani 
anglatadi, ya’ni 
m=1+b+b1+b2+b3+b4+…+bn, bu yerda b=MPC. 
Tenglikning ikki tomonini 
b ga ko’paytiramiz: 
mb=b+b2+b3+b4+…+bn+1
Endi birinchi tenglamadan ikkinchisini ayiramiz:
m-mb=1-bn+1 , m(1-b) =1-bn+1 
 
Hisob kitob natijalarini quyidagicha tasvirlaymiz: 
m = ( ‘n+1) / (1-b) 
b 
kasr son va
 bn+1 
nolga juda yaqin bo’lgani uchun 
m = 1/ (1-b )
tenglik to’g’ri bo’ladi. 
Avtonom xarajlar multiplikatori miqdorining katta yoki kichikligi byudjet soliq siyosati 
samaradorligiga ta’sir ko’rsatadi. Davlat o’z xarajatlarini oshirayotganda, yoki investitsiya 
xarajatlarini oshirish choralarini ko’rayotganda, bu xarajatlar jami talabni qancha miqdorga 
oshirib yuborishi mumkinligini hisobga olishi zarur.
 
5. Retsession va inflyatsion uzilish. 
E Y=E 
 

E2 =E1
+ ΔE
V
 

E1=C+I+G+Xn
 

 
Retsession uzilish 

 
E 

A
 
 
Uo Y* Y 
 
7.6-chizma. Ishlab chiqarishning haqiqiy va potensial hajmi o’rtasidagi retseyession 
uzilish. 

---

96 
Agarda ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi (U0) potensial (U*) hajmidan kam bo’lsa, jami 
talab samarasiz hisoblanadi. YA’ni, AD=AS tenglikka erishilgan bo’lsada, Yalpi xarajatlar 
miqdori resurslarining to’liq bandligi darajasini ta’minlamaydi. Yalpi talabning yetishmasligi 
iqtisodiyotga depressiv ta’sir ko’rsatadi. 
YAMM (YAIM)ni to’liq bandlilikning noinflyatsion darajasiga qadar o’stirish uchun jami 
talab (jami xarajatlar) ko’paytirilishi zarur bo’lgan miqdor retsession uzilish deyiladi (7.6-
chizma).
 
Ishlab chiqarishda to’liq bandlikka erishish va retsession uzilishni yo’qotish uchun jami 
talabni rag’batlantirish va muvozanatni «A» nuqtadan «V» nuqtagacha surish lozim. Bu yerda 
muvozanatli Yalpi daromadning o’sishi ΔU quyidagiga teng bo’ladi: 
 
ye
Y=E
E1=C+I+G+Xn 
A ye E2=E1-ΔE 
inflyatsion 
uzilish 
B 
45
Y* Y0 Y