Turli muhitlarda

GAZLARDA ELEKTR TOKI . Razryad va uning turlari.

Agar atom neytral bo'lmasa (elektron yetishmasa yoki ortiqcha bo'lsa), bunday atom ion deyiladi. Agar elektron ortiqcha bo'lsa, manfiy ion deb, elektron yetishmasa musbat ion deb ataymiz.

Barcha gazlar normal sharoitda yaxshi izolyator bo‘ladi. Buning sababi ularda erkin harakatlanuvchi elektr zaryadlarining yo‘qligidir. Biroq biror sababga ko‘ra, gazda erkin zaryadlar paydo bo‘lsa, u o‘tkazgich bo‘lib qoladi.

Gaz orqali elektr toki o‘tish hodisasi gaz razryadi deb ataladi.

Odatdagi sharoitlarda gazlar neytral atom va molekulalardan iborat bo‘ladi. Isitish yoki nurlanish ta’siri natijasida bir qism atomlar ionlashadi - neytral atomlar musbat ion va elektronga ajraladi. Bu jarayon ionlashish deb, ionlashishni yuzaga keltiruvchi tashqi ta’sir esa ionlagich deb ataladi. Gazlarda elektr o'tkazuvchanlik elektr maydonda ionlar va elektronlarning tartibli harakatidan iborat. Shunday qilib, gazlarda metallarda bo‘ladigan electron o‘tkazuvchanlik bilan elektrolitlarda bo‘ladigan ionli o‘tkazuvchanlik birga qo‘shiladi. Demak, gazlar elektron-ionli o‘tkazuvchanlikka ega.

Molekula yoki atomdan bitta elektronni ajratib chiqarish uchun ionlagich ma’lum ish bajarishi kerak, bu ish ionlashish ishi deb ataladi. Ko‘pchilik gazlar uchun uning qiymati 5 dan 25 eV gacha yetadi.

Оa - kuchlanish oshib borishi bilan tok kuchi proporsional holda oshadigan oraliq. Kuchlanish qancha ko'p oshsa, shuncha ko'p ionlar qoplamalarga etib boryapti. Bu oraliq kichik kuchlanishlarda kuzatiladi.
ab - tok ortishi sekinlashadi; bc -tok oshishi to'xtaydi. Ionlantirgich orqali vaqt birligi ichida nechta ion hosil qilinsa, shu vaqt ichida hama ionlar qoplamalarga etib boryapti; CD -tok oshishi yana kuzatiladi. Qoplamalar orasida elektronlaming ikki to'qnashuv orasida elektr maydonidan oladigan W = eEA energiyasi atom bilan to'qnashganda undan elektronni urib chiqarishga etadi.