Turizmda axborot texnologiyalari

5.18-rasm. Bifazoliy kod.
Ma’lumotlarni paketli uzatish tamoyillari
Ma’lumotlami uzatish muhiti taqsimlangan bo‘lganda uzatish 
vaqti muhim hisoblanadi. Hozirgi kungacha ishlab chiqilgan 
texnologiyalaming deyarli barchasida bir vaqtning o‘zida bir necha 
ma’lumot uzatish mumkin emas. Ya’ni ma’lumotlar uzatish navbat 
bo‘yicha amalga oshiriladi.
Shu bois ishchi stansiya tarmoq bo‘yicha ma’lumot uzat- 
moqchi bo‘Isa, u oldiniga uzatish muhitiga kirishga ruxsat so‘raydi. 
Katta faylni jo ‘natishda u tarmoqni egallab oladi va uzatishda 
ishtirok etmaydigan uzellar kutib o‘tirishlariga to‘g‘ri keladi. 
Agarda uzatishda xatolik ro‘y bersa, unda uzatish uchun yanada 
ko‘proq vaqt talab etiladi. Shu bois u muhitni egallab turish vaqtini 
kamaytirish maqsadida axborotni kichik bloklar bo‘lishadi, uni 
paket yoki kadr deb atashadi. Paketning maksimal uzunligi chek- 
langan. Natijada tarmoqda uzatiladigan paketlar har xil nuqtalardan 
kelib tushgan bo‘ladi.
Paketli kommutatsiya paketi - bu axborotlar almashuvi aloqa 
kanali bo‘yicha ketma-ket paketlardan tashkil topgan tarmoq.
Shunday qilib, ma’lumotlarni paketlarga bo‘laklash jarayoni 
quyidagilardan iborat bo‘ladi:
1) ma’lumotlar bloklarga ajratiladi;
2) maxsus xizmatchi axborot bilan ta’minlash;
3) maxsus boshqaruvchi axborot bilan ta’minlash;
va bular quyidagi imkoniyatlami qamrab olishi kerak:
- ma’lumotlami uzatish imkoniyati, ya’ni paketlami qanday 
qilib va qayerga uzatish;
- qabul qiluvchi tomonidan ma’lumotlami tartib bilan jamlab 
olish imkoniyati;
204

---

- qabul qilingan ma’lumotlami yaxlitligini va aniqligini 
tekshirish imkoniyati.
Tarmoq abonentlari orasida ma’lumotlar almashuvini pa- 
ketli qilib tashkillashtirish (yoki o‘zaro ta’sirchanlik usuli) ikki 
asosiy tamoyilga asoslangan:
- deytagramma usuli, ya’ ni mantiqiy bog‘lanishfli tashkillash- 
tirmasdan, o‘zaro harakatni boshlash usuli;
- mantiqiy bog‘lanishni o‘matib, keyin o‘zaro harakatni 
boshlash usuli.
H
I -Maluiuodar paJoeti 
2-Malum.otlar pakeu 
2 ^
З-Ma'luaiotlar pakeu.
a
Sorovnoma
So'rovtiomaiu rasdiqla&h
1-Uzel
Malumodar оакей
2-Uzel
Qabului tesdiqlash
Uzatish tugadidi
b