Turizm va mehmonxona xo’jaligi” kafedrasi o’zbekiston iqtisodiyoti fani bo’yichA

Yalpi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining xo‘jalik yuritish

subyektlariga ko‘ra tuzilishi, jamiga nisbatan, %

Yillar	Jami	Jumladan,
		qishloq xo‘jaligi korxonalari	fermer xo‘jaligi	dehqon xo‘jaligi
	Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari
2000	100	27,8	5,5	66,7
2005	100	14,0	24,3	61,7
2010	100	2,2	35,0	62,8
2015	100	2,0	32,6	65,4
2016	100	2,0	32,9	65,1
	Dehqonchilik mahsulotlari
2000	100	46,4	9,7	43,9
2005	100	21,4	46,1	37,1
2010	100	1,1	55,4	43,5
2015	100	1,0	55,8	43,2
2016	100	0,9	57,6	41,5
	Chorvachilik mahsulotlari
2000	100	9,0	1,3	89,7
2005	100	4,7	2,7	92,6
2010	100	3,8	5,0	91,2
2015	100	3,6	5,2	91,2
2016	100	3,2	5,4	91,4

Agrar sohada mulkchilik munosabatlarining o‘zgartirilishi natijasida yaratilayotgan yalpi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning salmog‘i o‘zgarmoqda. Xususan, 2000  – 2016-yillarda qishloq xo‘jaligi mahsulotining xo‘jalik yuritish subyektlariga ko‘ra tuzilishidagi o‘zgarishlar yuqoridagi jadval ma’lumotlarida o‘z ifodasini topmoqda. Jami qishloq xo‘jaligi mahsuloti ishlab chiqarishda qishloq xo‘jaligi korxonalarining hissasi 2000  – 2016-yillarda 27,8 foizdan 2,0 foizga kamaygan. Aksincha, fermer xo‘jaliklarining hissasi 5,5 foizdan 32,9 foizga oshgan. Dehqon xo‘jaliklarining ulushi esa qisman, ya’ni 66,7 foizdan 65,1 foizga qisqargan.

Bu tendensiya dehqonchilikda yanada yaqqolroq namoyon bo‘lmoqda. Masalan, 2000  – 2016-yillarda qishloq xo‘jaligi korxonalarining dehqonchilik mahsulotlari ishlab chiqarishdagi hissasi 46,4 foizdan 0,9 foizgacha kamaygan, fermer xo‘jaliklarining hissasi esa 9,7 foizdan 57,6 foizgacha oshgan. Dehqon xo‘jaliklarining ulushi esa, yuqoridagi kabi, qisman, ya’ni 43,9 foizdan 41,5 foizgacha qisqargan.

Chorvachilikda xo‘jalik yurituvchi subyektlarning ulushi dehqonchilikdagi singari keskin o‘zgarmagan. Har uchala holatda ham asosiy o‘zgarishlar qishloq xo‘jaligi korxonalari ulushining keskin kamayishi va fermer xo‘jaliklarining ulushi jadal ortishi hisobiga sodir bo‘lgan. Chunki asosiy e’tibor bu yillarda xo‘jalik yuritishda fermerlik faoliyatini yuqori mavqega olib chiqishga qaratilgan.

Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi asosiy mahsulot turlari bo‘yicha keskin oshib bordi. 2000  –  2016- yillarda donli ekinlar yetishtirish hajmi 2,1 barobar oshdi va 8261,3 ming tonnaga etdi. Kartoshka yetishtirish – 4 marta, sabzavotlar yetishtirish – 4,3 marta, uzum yetishtirish – 2,8 marta, poliz etishtirish – 4,5 marta, meva etishtirish – 3,8 marta ko‘paydi. Paxta yetishtirish biroz kamaydi va 2016 yilda 2000 yilning 98,5 foizi miqdorida paxta xomashyosi etishtirildi.