Туребеков М

 
 
 
 
 

---

93 
§ 5. Ерте орта әсирлердеги Япония 
 
Ерте феодаллық мәмлекеттиң дүзилиўи. Әйемги ўақытлардан баслап 
Япония атаўларында кумасо ҳәм абисиу қәўимлери жасайды. Соң манъжур-
тунгус, Индонезия, Корея, Индокитай жағаларынан ҳәм Тыныш океан 
атаўларының қәўимлери көшип келген. Халқының көпшилиги ата-
бабаларының әрўағына ҳәм тәбият күшлерине сыйынған (синтозим) ҳәм ҳәр 
бир қәўимниң өз қудайы болған. 
III-VII әсирлерде әййемги общиналық дүзим ыдырап ерте класслық 
жәмийет қәлиплесе баслаған. Урыў ҳәм қәўимлер ортасында басшылық ушын 
гүрес барады. Ең күшли урыўдың соң, ең күшли кәўимлер аўқамының 
басшысы сумараги (патша, император) деген атақ алады. Оның қолынан 
жоқары басқарыў менен бирге бир көсем, әскерий басшы, бас қазы ҳәм 
қәўимниң диний басшысы есапланған. III-VIIәсирлерде аўыл хожалығы 
раўажланады ҳәм әсиресе салы егиў кең тарқалған. V әсирде дәслепки кеме 
тарқатыў порты Канива (ҳәзирги Осака) қурылады. Урыў-қәўим 
аристократиясы күшли орайлық басқарыўдың болғанлығынан дерек береди. 
Себеби олардың қараўындағы адамлардың көтерилислерин бастырыўда 
пайдаланбақшы болады. Урыўлардың ортасындағы басшылық ушын өз-ара 
гүресте VI әсир ақырында будда динин қоллаўшы согв руўы басшылықты 
қолға киргизеди. Оның басқарыўшысы Сетоку-тайси "12 ранглар табели" ҳәм 
"17 статьялық деген мәмлекет ҳәм монархтан шекленбеген басқарыўы 
ҳаққында ҳүжжет шығарады. 
"Тайка аўдарыспағы".
VII әсир ортасына келгенде сога урыўының 
басқарыўы ҳәлсирейди. 645-жылы аударыспақ нәтийжесинде Сога урыўының 
көпшилиги өлтириледи. Тахта Котоку аты менен Сумераги-Кару қәўимниң 
ўәкили ийелейди. Оның басқарған дәўири "тайка" уллы реформа деген ат пенен 
белгили ҳәм аўдарыспақ тайка аўдарыспағы деп аталынады. 
Елде қул ийелеўшилик белгилери сақланады ерте феодаллық мәмлекет 
қәлиплеседи. Реформалар өткизилип көпшилиги Қытайдан өзлестирилип 

---

94 
алынады. Император ҳәм оның жанындағы Кеңес (канцлер басқарған) 
мәмлекеттеги ўәлаятларды губернатор басқарған. Мәмлекет провинцияларға 
ҳәм ол уездлерге бөлинген. Жер мәмлекеттиң меншиги болып, ол дийханларға 
ҳ.т.б. бөлистирилген. Ол 6 жылды қайтадан бөлистириледи. Жерден 
пайдаланғаны ушын өнимнен мәмлекетке салық төленеди,сондай ақ тағы да 
қосымша мийнет ҳәм әскерий хызметлер ислеўи белгиленеди. Жердиң бир 
бөлеги хызметкерлерге ҳәм сыйлыққа бериледи. Императордың ҳәм ширкеў 
жерлеринен мәмлекетлик салық алынбады. Бул жағдайларға қарамастан 
феодаллық жер ийелеўшилик күшейди. 
Самурайлықтың дузилиўи
.
Көп меншикке ийе болған феодаллар оларды 
корғаўға киристи. Сонлықтан әскерий дружина дүзди. Ақыбетинде олардан 
кишкене меншик жери бар дворянлар-самурайлар дүзилди. Оларда буддизм 
ҳәм конфуцианист динлериниң этика-мораллик руўхына берилген болып қатаң 
тәрбия үлкенге кишиниң бағыныў тәртибинде тәрбияланады. Самурайлар 
кодексин бузған ағзасы өзиниң қарнын жарып өлиўи и шәрт болған. ХII 
әсирдиң екинши ярымында самурайлар феодаллардың өз-ара ҳәкимият ушын 
урысында үлкен хызмет атқарған ҳәм нәтийжеде мәмлекеттиң басына 
Миномото әўладлары келеди.