Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

устунлиги оқибатида бу ерларда тузлар тўплана боради. Д енгиз
остидаги ж инслар оралигида тузлар эритма ҳолда бўлади ва денгиз
остки жинсларини оралиғидаги бўшлиқни тўлдириб гуради. Д енгиз-
ларнинг чекиниши оқибагида бу тузлар ернинг бетига чиқиб гўпла-
ниб ва денгиз олди шўрхокларига айланади.
В .В . Егоров денгиз олди шўрланишини “иф лос намокопли”
шўрланнш деб атайди, чунки бу шўрлаииш денгиз ости бал-
чиқларини бир вақтлар тўлдирган бўлиб, денгизлар чекиниши билан
бу тузлар аста секинлик билан ер бетига чиқа бошлайди. Сув остида
тузларни мивдори 1-0,5% ташкил қилган бўлса, бу балчиқлар кўри-
ниши билан тузлар мивдори 13-14% ошиши ва ш ўрхоклар ҳосил
булиши исботланган.
Ш у жараён давом этиши натижасида шўрланган тақирсимон
тупроқлар ва тақирлар пайдо булади. Бу О рол ва Каспий олди ер-
ларига хосдир.
Э л л ю в и а л ти п - бу тип шўрланиш иссиқ ва қуруқ иқлимли
ўлкаларга хос бў.ш б, мураккаб турли ж инслардан ташкил топган
бўлиб, ернинг ю за қисмига чиқиб қолган ж инслардир. Буларга,
Турон паст текислиги - Устюрт, З аун гуз, Қорақум, М арказий
Қизилқум, Д евхон а платолари, Бетпак Д ала пасттекислиги киради.
Бундан ташқари элювиал шўрланиш типи паст тоғликлар, уларнинг
ён баш рлари ва адирларда кенг тарқалган турли ж инслар булиб,
узларипииг литологик тузилиш и буйича ҳар хил оҳактош лар 
(Ус-
тю ртда), қумлар (З а у н гу з, Қорақум, Д евхон а платосида), соғлар,
мергеллар, 
қумлардан 
(М арказий 
О сиё 
адирларидан) 
ташкил
қилингандир. Бу ж инслар таркибидаги енгил эрувчи тузлар энг оз
мивдордан токи 2-3 ва ундан ортнқ ф оизларни ташкил қилади.
Ш ўрланган элювиал