Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

ж инслар устида ҳосил бўлган туп-
роқлар ш ўрхоклаш ган, ш ўртобли-ш ўрхоклангап, жигарранг, сур-
тусли қўнгир ва б ў з тупроқлардан иборат__бўлиб, кўпинча ер юзаси-

---

дан чуқур жойлашмаган ж инслардир. Б у тупроқларда сизот сувлари
ер юзасидан чуқур жойлашган бўлиб, у тупроқ ҳосил бўлиш ж араё-
нига таъсир қилмайди.
Д е л ю в и а л ти п - бу тип шўрланиш шундай шўрланишки,
тоғликларнинг юқори қисмидан делювиал сувлар билан олиниб ке­
линган бўлиб, шўрланган тупроқларга кўра - Араке паст текислиги­
да ( О зарбойж онда 1,1 м лн.га), Каспий тог олди текислигида
(Т уркм анистонда), Зарафш он тогининг ж анубий туманларида ва
Қарши чўлида ж уда кенг тарқалган шўрликлардир.
Делю виал шўрланиш таъсирида ҳосил бўлган сизот сувлари
асосан тақирли тупроқлар бўлиб, сизот сувлари ҳеч қандай ўрин
тутмайдиган, фақат ёмгир ҳамда эриган қор сувлари таъсирида олиб
келинган (сараланган) тузли ж инслардир. Делювиал ва пролювиал-
делювиал шўрланиш формасини энг характерли ж ойларидан бири
Каспий тог олди текислиги бўлиб, Н .И . Базилевичнинг кўрсатишига
булар шўрланган палеоген ва неоген жинслар бўлиб, бу ж инслар шу
тог жинслари ҳисобланади. Ж инслар таркибидаги тузлар асосан 3-
1 0
мм ёгингарчилик бўлиши билан эрий бошлаб, ернинг устки
оқими билан ер юзасига чиқиши мумкин.
Бундан ташқари делювиал шўрланган сувлар ўзлари билан
ж уда кўп миқдорда сараланган лойқаларни олиб келади ва тақирлар
устига бу лойқалар ўзларининг кимёвий таркиби бўйича анча м у­
раккаб бўлиб, Н .И . Базилевични маълумотига кўра 2-3,8 г / л ва
тузлар таркибида сульфатлар ва хлоридлар устунлик қилади.
Эриган тузли оқимлар текисликка етиши билан маҳаллий