Tuproqshunoslik va geografiya

Tumanning rivojlanish istiqbollari
Kelajakda tumanda paxta ekiladigan maydonlar asta-sekin qisqarib, aholi uchun oziq-ovqat etishtiruvchi tarmoqlar va chorvachilikning hissasi ortib borishi kuzatiladi. Paxtachilikning hududiy tashkil etishda kelajakda asosiy e’tiborni tumanning ahol nisbatan siyrak joylashgan g‘arbiy va janubiy qismi xo‘jaliklarga qaratish maqsadga muvofiq. Chunki mazkur xo‘jaliklarda paxtaning o‘rtacha hosildorligini tumandagi o‘rtacha ko‘p yillik ko‘rsatkichla darajasiga etkazish natijasida yalpi hosilni birmuncha oshirsh imkoniyatlari mavjud.
Sabzavotchilikni rivojlantirishda o‘rtacha hosildorlik nisbatan yuqori bo‘lgan xo‘jaliklar asosiy o‘rin tutmog‘i lozim. Bu borada tumanda ikkita asosiy tabiiy xo‘jalik zonasini ajratib ko‘rsati mumkin:
1) Bevosita tuman markaziga tutash bo‘lgan Al-Buxoriy, I. Naimov va D. Boboqulov nomli xo‘jaliklar;
2) Aholisi zich joylashgan X.Kamolov nomli, “Zarafshon’ “Zarbdor” xo‘jaliklarida bu sohani rivojlantirish qulay meliorati sharoit, o‘sib borayotgan aholi ehtiyojlarini qondirish maqsadi mazkur tarmoqlardagi ishlab chiqarishni kompleks tashkil etilgan zaruriyatidan kelib chiqadi.
Chorvachilik mahsulotlari yetishtirishni ko‘paytirish, ushbu tarmoqni tashkil etishni takomillashtirish, uni kelajagi ixtisoslashtirishni rivojlantirish tumanning ichki imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda amalga oshirilishi lozim.
Hozirgi kunda tumanda etishtirilayotgan qishloq xo‘jalig mahsulotlarining ma’lum qismi hali ham qayta ishlash uchun chetga jo‘natiladi. Shuning uchun kelajakda tumanda qayta ishlash sanoat korxomalari turlarini ko‘paytirish- ham iqtisodiy, ham ijtimoiy dolzarb bo‘lgan masalalardan biri.
Tumanda aholining bandlik darajasini oshirish, ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish - bugungi kun talabi. Bu ikkala tadbir o‘zaro chambarchas bog‘liq. Aholini ish bilan ta’minlash uning turmush darajasini ko‘tarishga, ularga xizmat ko‘rsatuvchi sohalar (xalq ta’limi sog’liqni saqlash, maishiy va kommunal xizmat ko‘rsatsh unumdorlish pirovard natijada butun xo‘jalikdagi iqtisodiy ham ijtimoiy jihatdan oshishiga olib keladi.
Aholini ish bilan ta’minlash muammosini tumanda quyidagi asosiy yo’nalishlar bo‘yicha hal etish mumkin:
- Qurilishga mo’ljallangan va qurilayotgan sanoat korxonalarin ishga tushirish;
- Turli ixtisosliklarga ega bo‘lgan kichik korxonalarni tashkil etish;
- Ayollar mehnatidan samarali foydalanish uchun joylarda ip-yigiruv fabrikasining filiallarini ochish va uy mehnatini keng joriy qilish;
- Joylarda qadimgi xalq hunarmandchiligini qayta tiklash va rivojlantirishga imkoniyatlar yaratib berish;
Agar shu yo‘nalishlardagi tadbirlar izchil amalga oshirilsa, tumandagi har bir xo‘jalikda qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi kichik zavodlar, sutni qayta ishlash, meva-sabzavot konsyervasi korxonalari, pillakashlik fabrikasi, ip-yigiruv fabrikasining filiallari barpo etilsa va paxta tozalash zavodi to‘la quvvat bilan ishga tushsa, bu yerda o‘rta hisobda bir ish smenasida 1300-1500 ishini, ko‘psmenalik ish sharoitida esa undan 2-3 barobar ko‘p kishini ish bilan ta’minlash mumkin bo‘ladi.Tumanda bu muammoni hal etish borasida talay ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, “Zarafshon” jamoa xo‘jaligining Rozmoz qishlog‘ida ip-yigiruv fabrikasining filialini ishga tushurish uchun jihozlash ishlari olib borilmoqda. “Turon-Shx” kichik korxonasi qoshida esa terini qayta ishlash yo‘lga qo‘yilishi natijasida mahalliy xomashyo hisobiga poyafzal sanoatini rivojlantirish imkoniyati yuzaga keladi. Shuningdek, tuman xalq xo’jaligiga chet el sarmoyalarini jalb qilish juda zarur. Shuning uchun tumanda xorijiy sarmoyadorlar bilan hamkorlikda go‘sht mahsulotlari va shakar ishlab chiqarish hamda sutni qayta ishlash korxonalarini barpo etish mo‘ljallanmoqda. Hisob-kitoblarga ko‘ra, tuman xo‘jaligining ichki imkoniyatlari bu korxonalarni mahalliy xom ashyo bilan to‘la ta’minlash mumkinligidan dalolat beradi.
Aholi punktlarini toza ichimlik suvi va tabiiy gaz bilan ta’minlashni yanada yaxshilash turmush farovonligini oshirishning muhim omili hisoblanadi.
Ta’kidlab o‘tilgan fikr-mulohazalar hamda tuman iqtisodiyotining ijobiy tashkil etilishi, rivojlanishdagi tabiiy-iqtisodiy omillar va uning tarmoq tarkibiga oid ma’lumotlari tahliliga qilingan holda tumanda kelajakda quyidagi asosiy yo‘nalishlar boyicha tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiq: