«tuproqshunoslik va agrokimyo»

Мавзу – 11. Сабзавот экинларини ўғитлаш.
Мавзу режаси:

1. 
   Сабзавот экинларини озиқланиш асослари.
   
2. 
   Мақаллий ўғитларни қўллаш муддати ва меъёри.
   
3. 
   Сабзавот етиштиришда минерал ўғитларнинг аҳамияти ва алоқида экинларни ўғитлаш.
   
4. 
   Минерал ва мақаллий ўғитларни биргаликда қўллаш.
   

Адабиётлар:
1, 2, 3, 4, 5, 6 ,8,11,13, 14, 15,16, 18,19,20, 23, 24, 25,26


Мавзуни ўрганишда фойдаланиладиган таянч иборалар.

Сабзавот экинларини биологик хусусиятлари, ўстириш агротехникаси, совуққа ва иссиққа чидамлилиги, илдиз тизимининг ривожланиши, сувга ҳамда озиқ моддаларга талабчанлиги. Ҳосил миқдори ва структурасини озиқ моддаларга боғлиқлиги, ўсимлик томонидан ўзлаштирилган озиқ элементлар миқдори. Сабзавот экинларини озиқ моддаларга бўлган эҳтиёжи, ўғитлар концентрациясига бўлган муносабати, тупроқэритмаси концентрациясини ўсимликка кўрсатидиган таъсири.
Сабзавот экинларини ўғитлаш тизими: асосий ўғитлаш, уялаб ўғитлаш ва озиқлантириш, ушбу ўғитлашда ўғитлар меъёри, қўллаш муддати ва усуллари. Маҳаллий ўғитларни қўллаш меъёрлари, муддати ва усуллари. Минерал ва маҳаллий ўғитларни биргаликда қўллаш, улардан аралашмалар тайёрлаш. Режалаштирилган ҳосил учун ўғитлар миқдорини белгилаш, ўғитлар миқдорини тупроқхусусиятлари бўйича тақсимлаш ва уларни агрокимёвий ҳаританома бўйича тўғрилаш, азотли, фосфорли ва калийли ўғитлар меъёрларини тупроқтипи ва бошқа кўрсаткичлар бўйича тўғрилаш, кўп йиллик ўтлардан кейин ўғитлар меъёри. Сабзавотчиликда қўлланиладиган ўғитларни ҳосил сифатига ва иқтисодий самарадорликка таъсири.
1. Сабзавот экинлари бошқа дала экинларига нисбатан тупроқунумдорлигига, ҳароратга, нам миқдорига ҳамда озиқланишга жуда талабчан бўлади.
Сабзавот экинларининг илдиз тизими асосан тупроқнинг ҳайдалма қатламида жойлашган бўлади. Уларнинг илдиз тизими кучсиз ривожланишини ҳисобга олиб, бу экинларни унумдор, чиринди миқдори 1,5-2 %, фосфор ва калий 1 кг тупроқда 20-30 ва 250-300 мг бўлган ерларда экиш тавсия этилади.
Сабзавот экинлари озиқ моддалар эритмасига жуда сезгир бўлиб, уларнинг тупроқэритмасининг концентрациясига бўлган талабига қараб 2 гуруҳга бўлиш мумкин: 1) юқори чидамли – бу лавлаги, помидор, карам; 2) кам чидамли: сабзи, пиёз, бодринг.
Барча сабзавот экинлари тупроқдан кўплаб озиқ моддаларни ва со₂ ни ўзлаштиради, бунга сабаб, кўплаб қуруқ модда ҳосил қилишдир.
Шунинг учун ҳам озиқ моддаларни ўзлаштиришига қараб сабзавот экинлари қўйидаги 4 гуруҳга бўлинади:

1. 
   Юқори миқдорда ўзлаштирувчи экинлар – ўртанги ва кечки карам;
   
2. 
   Ўртача – помидор, бодринг, пиёз;
   
3. 
   Кам – лавлаги, сабзи;
   
4. 
   Жуда кам – шолғомча.
   

Турли сабзавот экинлари тупроқдан озиқ моддаларни турлича ўзлаштириш хусусиятига эга. Бу кўрсаткич вегетация даврининг узун – қисқалигига, илдиз Системасининг тузилишига ва бошқа биологик хусусиятларига боғлиқ. Масалан, карам озиқ моддаларни тез ўзлаштирса, пиёз, сабзи, лавлаги эса аксинча жуда суст ўзлаштиради, помидор ҳар иккаласининг оралиғида.
Сабзавот экинлари берилган ўғитлардан ҳам озиқ моддани турлича ўзлаштиради: