Tuban o‘simliklar

Sargassion

S argassion turkumi bo‘yi 2 m gacha etadigan buta shaklidagi tallomli. Oogoniy bitta tuxum hujayrali shoxlari xavoli, pufaklari va retseptakullar barglarini ko‘lti-g‘idan unadi, monopodial shox-lanadi “barg”lari yassi yaproq yoki panjasimon, aniq bilinib turadigan qovurg‘ali, u bo‘lmasliga xam mumkin. Tanasining markaziy qismi ko‘pyillik. Havoli pufaklari bittadan shoxchani ustida joyla-shadi. U Portugaliya mamlakatida o‘sadigan uzumning mayda boshi- sallani eslatgani tufayli bu suvo‘t shunday nomlangan bu suvo‘tning umumiy biomassasi Sargas den-gizida 11 mln tonnaga etishi mumkin deb hisoblangan. Sargassiyodan veterianiyada foyda-lanidigan biofaol modda olinadi.

Laminariyalar – Laminariales tartibi

Bu tartibning suvo‘tlarini sporofiti
parentximatoz tipli, vegetativ hujayralardagi xloroplastlarda pirenoidlari bor. Rivojlanishi geteromorf yirik (ayrim vakillarda 60 m va undan ham uzun) sporofit va mikroskopdagina ko‘rsa bo‘ladigan gametafitdan iborat. Jinsiy jarayon oogam tipida, har bir oogoniyda bittadan tuxum hujayra har bir anteridiyda ham bittadan spermatozoid hosil bo‘ladi. Laminariyalarning turli turkumlarining sporofiti tashqi ko‘rinishdan farqlanadi. Ko‘pchilik vakillarida birikadigan ko‘pyillik tanasi har yili yangilanadi. Laminariyalarning tallomi suvning harorati 0^S yaqinda tez o‘sadi. Yirik laminaryalarning tallomini o‘zak qismida elaksimon naylar bo‘lib organik moddalarni yuqoriga tashib beradi. Laminariyalar murakkab anomaliya tuzilishiga ega. Unda meristoderma, po‘stloq o‘zak aniq farqlanib turadi. Sporofitni yuza qavatida bir uyali zoosporalar joylashib ular to‘plam – soruslar hosil qiladi, parafizlari – steril hujayralar ham bor. Sporangiylardagi zoosporalarning soni 16 tadan 128 tagacha bo‘ladi. Zoosporalari ijobiy fototaksis xususiyatga ega. Substratga o‘tirgach unib gametofitni hosil qiladi.



Laminariya
Laminariyalar odatda shimoliy va janubiy yarim sharlardagi sovuq iqlimli suvlarda qirg‘oqlardan boshlab to 200 m chuqurliklargacha tarqalgan. Laminaria turkumining turlarini tallomi yassi yaproq (plastinka) xolida yuzasi silliq yoki burishgan, yaxlit yoki bo‘laklarga bo‘lingan, uzunligi birnecha 10 santimetrdan 20 metrlagacha boradi. Sporofit ko‘p yillik, ayrim turlarida 11-18 yoshgacha boradi. Asosan shimoliy yarimsharda tarqalgan. Laminariyalarni oziq – ovqatda ishlatiladi. Tarkibida ko‘plab aminokislotalar, yod ancha mikdorda uglevodlar, mineral birikmalar va vitaminlar bor. Bir qator mamlakatlarda maxsus ko‘paytiriladi.