Trenerga qo‘yiladigan umumiy talablar

Mutaxassislar tomonidan trener uchun talablar tahlili
M.Kubrom tomonidan trenerlik qiluvchi mutaxassisning ishiga nisbatan quyidagi talablar ishlab chiqilgan:
Intellektual qobilivatlar: kuzatuvchanlik, faktlarni jamlash, qiyoslash, sog'lom fikrlash, tahil qilish, ijodiy fikrlash, original tafakkur qobiliyatlarining mavjudligi.
Odamlarni tushunish va ular bilan ishlav olish qobiliyati: ishtirokchilarning fikrini hurmat qilish, g'aliz va noo'rin bildirilgan fikrlarga nisbatan chidamlilik, yozma va og'zaki muloqotga kirisha olish qobiliyatining mavjudligi, ishontira olish hamda faoliyatga undovchi motivlarni yaratish qobiliyatining mavjudligi.
Intellektual va emotsional etuklik: faoliyat va xulqdagi barqarorlik, bosimga qarshilik ko'rsata olish, o‘z kuchiga ishonch, har qanday vaziyatda o'zini nazorat qila olish, o'zgaruvchan sharoitlarga moslasha olish.
Shaxsiv qat’ivatlilik va tashabbuskorlik: o‘ziga ishonch, mardlik, tadbirkorlik va tashabbuskorlik.
Etika va rostgo‘vlik: boshqalarga yordam berish istagining mavjudligi, rostgo'ylik, shaxsiy kompetentlikning chegaralarini anglash, xatolarni tan olish qobiliyati.
Jismoniv va aqliv sog’lomlik: ishdagi va kundalik hayotdagi zo’riqishlarni qiyinchiliksiz “ko‘tara olish”.
A.I.Prixojan trenerning shaxsiy sifatlarini muhim ahamiyatga ega ekanligini va birinchi navbatda umumiy bo'lgan insoniy sifatlar uning har bir ishida namoyon bo‘lishi kerakhgim aytib o‘tadi. Uning fikriga ko‘ra, trenerdan talab qilinadigan psixologik professionalizmning asl mohiyati shundaki, u odamlarning ko'ziga va xatti-harakatiga qarab, ularning niyat-istaklarini, treningda ishtirok etish qobiliyatini oldindan taxmin qila olishi va о‘yin davomida mohirlik bilan ularning xatti-harakatlarni zimdan boshqarish qobiliyatiga ega bo'lishi shart. Bundan tashqari, trenerdan fidoyilik, o‘zgalar manfaatini o‘zinikidan yuqori qo‘yish, sabr-toqat, tezkorlik, fahm-farosat kabi sifatlar ham talab etiladi. Bu sifatlar esa faqat nazariy tayyorgarlik asosida emas, balki ko‘proq hayotiy va ijtimoiy faoliyatning murakkab turlarida faol ishtirok etish natijasidagina qo‘lga kiritiladi.
Trenening kommumkativligi, liderlik qobiliyati, ishontira olishi, mijozlar bilan munosabatda chidamliligi, muammoning bir necha tomonlarini ko‘ra bilish, o‘z faoliyatini yo naltirishni bilish va nihoyat eng muhimi o‘z-o‘zini tahlil qilish qobiliyati trenerlik ishining eng muhim jihatlaridandir.
Har bir trener о’z-o’zini tahlil qila olishi, o‘z “Men”ini anglashi hamda o‘z kasbi va “Men”i o‘rtasidagi munosabatlar xarakteristikasini anglashi lozim. U har doim o'ziga “Men kimman?”, “Men qanday mutaxasisman?” kabi savollar bilan murojaat etib turishi kerak. O‘z shaxsiy sifatlarini anglay bilish mijozlar guruhi bilan samarali natijalarga erishishning shartlaridan biridir. O‘zini anglash konsultantga o‘z nuqtai nazariga ko‘ra qaysi shaxsiy sifatlarini rivojlantirishi, shakllantirishi lozimligini aniqlash imkonini beradi.
A.V.Batarshev o‘z-o‘zini anglashni quyidagicha ta’riflaydi: “Individning o‘zi haqidagi tasavvurlari asosida o‘zi va boshqa odamlar bilan munosabat o‘rnatishini ta’minlovchi nisbatan barqaror va anglangan tizimdir”. A.Batarshevning fikriga ko‘ra shaxsning “Men” obrazi quyidagi komponentlardan iborat:
• Kognetiv komponent (shaxsiy psixologik sifatlari, qobiliyatlari, tashqi ko’rinishi, ijtimoiy qimmatliligi);
• Emotsional komponent (o‘z-o‘zini baholashi va o’zining emotsional bahosi)
• Xulq-atvor komponenti (o‘ziga bo'lgan munosabati, obro‘ qozonishi, o'ziga faoliyat yurituvchi shaxs sifatida munosabatda bo'lish.
• O‘z-o‘ziga ishonch - bu avvalo o‘z kuchiga, о’z pozitsiasiga, qo’llayotgan metodlarga bo‘lgan ishonchdir. O‘z-o‘ziga ishonch ayniqsa, trener o‘z ishida eksperimental metodlardan foydalangan vaziyatlarda juda muhumdir.
• Har bir trener uchun zaruriy sifatlardan yana biri bu - ijodkorlikdir. Bu sifat kreativ tafakkur bilan bevosita bog‘liq, ya’ni noan’anaviy fikrlash, muammolarni tez yechish, nostandart yechimlarni topish. Trenerlik ishida hech qanday umumiy retseptlar, sxemalar bo'lishi mumkin emas. Faqatgina umumiy yondashuv, murakkab, chigal vaziyatlarni yechish tajribasi bo'lishi mumkin xolos. Trener doim nazariy bilimlari, tajribasi, metodikalari, shaxsiy sifatlari va albatta ijodiy energiyasini sarflagan holda ishtirokchilarga yangilik taklif qilishi lozim.