|
o'zgaruvchanlik kabi xususiyat ajralib turadi - odamning bir faoliyat turidan ikkinchisiga tez o'tish qobiliyati. O'zgaruvchanlik diqqatni bir ob'ektdan ikkinchisiga yoki bir sifat yoki xususiyatdan boshqasiga ongli va mazmunli o'tkazishni anglatadi . Diqqatni almashtirish darajasi bir qator shartlarga bog'liq. Bularga quyidagilar kiradi: oldingi va keyingi faoliyat mazmuni o'rtasidagi munosabat; sub'ektning unga munosabati ( oldingi faoliyat qanchalik qiziqarli bo'lsa va keyingi faoliyat qanchalik qiziq bo'lmasa, o'tish shunchalik qiyin bo'ladi va aksincha).
Diqqat almashinuvini o'rganishning bir necha usullari mavjud. Avvalo, Schulte usulini ta'kidlash kerak. Ushbu usulning mohiyati shundan iboratki, mavzu ma'lum miqdordagi kichik kvadratlarga bo'lingan kvadrat bilan taqdim etiladi, unda turli belgilar tasodifiy tartibda joylashtirilishi mumkin: masalan, arab yoki rim raqamlari. Mavzu navbatma-navbat arab raqamini, keyin rim raqamini qidirishi kerak, arab raqamlarini qidirish esa o'sish tartibida (masalan, 1 dan 25 gacha) va rim raqamlarini kamayish tartibida qidirishi mumkin. Shunday qilib, qidiruv jarayonida sub'ekt diqqatni bir faoliyatdan boshqasiga o'tkazish zarurati bilan duch keladi. Vazifaga sarflangan vaqtga va qidiruvning tabiatiga qarab, diqqatni o'zgartirish tezligi baholanadi .
almashtirish jarayonlarini o'rganish uchun F.D.ning qora-qizil raqamli jadvallari. Gorbov. Bu jadvallar, aslida, o'zgartirilgan Schulte kvadratidir: ular shuningdek, qora va qizil raqamlar tasodifiy joylashtirilgan bir nechta kichik kvadratlarga bo'lingan . Mavzu navbatma-navbat va ma'lum bir tartibda ko'rsatgich bilan qora va qizil raqamlarni topib ko'rsatishi kerak. Jadvaldagi raqamlar o'zgarmagan bo'lsa-da, har safar keyingi raqamni topgandan keyin yuzaga keladigan vaziyat o'zgaradi: sub'ekt keyingi raqamni topganda, u endi izlanadigan narsa emas, balki ortiqcha materialga aylanadi, to'siq bo'ladi. Shu sababli, mavzu nafaqat diqqatni bir stimuldan boshqasiga tezda o'tkazish , balki mavhum, shovqindan chalg'itish zarurati bilan duch keladi. Jadvalning odatiy versiyasi qora raqamlarning tabiiy seriyasini (1 dan 25 gacha) va qizil raqamlarning tabiiy seriyasini o'z ichiga oladi: (1 dan 24 gacha). Mavzu raqamlarni quyidagi tartibda qidiradi: 1 qora - 24 qizil, 2 qora - 23 qizil, 3 qora - 22 qizil va boshqalar. Shunday qilib , qora va qizil raqamlarning juftlik yig'indisi doimiy bo'lib chiqadi, 25 ga teng. , va mavzu ushbu qoidaga muvofiq boshqarilishi mumkin, bu kommutatsiya va qidirishni sezilarli darajada osonlashtiradi.
Haydovchining haydash paytidagi ruhiy holatini tavsiflovchi asosiy ko'rsatkich diqqatdir. Yo'l-transport hodisalari statistikasida e'tiborsizlik baxtsiz hodisalarning eng keng tarqalgan va eng muhim sababi hisoblanadi . Odatda e'tiborsizlik deb ataladigan narsa, aslida e'tibor yo'lni kuzatishga emas, balki boshqa narsaga qaratilgan (begona narsa haqida tashvishlanish, boshqa odamlar bilan tortishuvlar tufayli hayajonlanish va hokazo). E'tiborsizlik turli darajadagi chalg'itish shaklida bo'lishi mumkin.
diqqatning katta diapazoni (hajmi) bo'lishi juda muhim , u bir vaqtning o'zida yoki deyarli bir vaqtning o'zida sezishi va idrok etishi mumkin bo'lgan va u to'g'ri javob bera oladigan hodisalar soni bilan belgilanadi. Empirik tarzda , agar idrok qilish sharoitlari juda murakkab bo'lmasa, odam bir qarashda 6-8 ob'ektni qamrab olishi aniqlandi.
Insonning murakkab vaziyatlarni idrok etishi har doim to'liq va notekis bo'ladi. Shuning uchun, masalan, katta gavjum chorrahada barcha piyodalar va barcha mashinalarni payqashning iloji yo'qligi juda tushunarli.
Xuddi shunday hodisalar eshitish sezgi sohasida ham mavjud. Har bir inson o'z tajribasidan ma'lumki, ma'lum masofadagi soatning tiqilishi vaqti-vaqti bilan, go'yo yo'qolib, yana paydo bo'ladigan (diqqatning tebranishi) kabi idrok qilinadi.
Avtomobil haydash - bu murakkab ish. Haydovchi bir vaqtning o'zida bir nechta vazifalarni hal qilishi kerak. U diqqatni bir ob'ektdan boshqasiga o'tkazish, har tomonlama kuzatish, asboblar panelini kuzatish, navigatsiya qilish va bir vaqtning o'zida avtomobilni boshqarish qobiliyatini rivojlantirishi kerak , ko'pincha yomon ko'rish sharoitida. Doimiy kuzatish va bir vaqtning o'zida yoki turli xil operatsiyalarning ma'lum ketma-ketligi bilan birlamchi va ikkilamchi bajarish haydovchi ishining asosiy o'ziga xos xususiyati hisoblanadi. Masalan , chorrahada haydashda quyidagilar zarur: 1) diqqatning harakatchanligi (diqqatni bir ob'ektdan ikkinchisiga o'tkazish qobiliyati); 2) tanlab (tanlab) diqqat (hodisalar to'planishidan faqat asosiy, chorrahada to'g'ri manevr qilish uchun muhim bo'lganlarini tanlash qobiliyati ).
V.F.ning so'zlariga ko'ra. Babkovaning so'zlariga ko'ra, yo'lda haydashda haydovchining e'tiborini uch guruh omil jalb qiladi:
to'g'ridan-to'g'ri yo'l bilan bog'liq - yo'lning elementlari va haydashga ta'sir qiluvchi yo'l bo'yi sharoitlari (reja va profildagi yo'l burilishlari, chorrahalar, kesishmalar va boshqalar);
yo'l harakati bilan bog'liq - boshqa transport vositalari, mototsiklchilar, velosipedchilar va piyodalar;
harakat bilan bevosita bog'liq bo'lmagan - ko'zga tashlanadigan binolar va inshootlar, landshaft elementlari va boshqalar.
Haydovchiga avtomobilni haydashda uning harakatlari va oqibatlarining og'irligiga ko'ra, agar bu harakatlar noto'g'ri bo'lib chiqsa, yo'l holatining elementlarini to'rtta sinfga bo'lish mumkin:
th sinf - avtomashinalar bilan o'zaro ta'sir qilish manevrlar, quvib o'tish, o'tish va boshqalar zarurligini belgilaydigan transport oqimi;
th sinf - to'rt turdagi uchastkalarni o'z ichiga olgan yo'lning marshruti (2.3-jadval);
th sinf - chorrahalar, kesishmalar, avtobus bekatlari, binolar, yo'l belgilari va boshqalar;
th sinf - yo'l muhitining elementlari: daraxtlar, ustunlar, bannerlar, yo'lning chetida yoki ajratuvchi chiziqda joylashgan yo'l belgilari va boshqalar.
2.3-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
