Трансформатор

E
k
enerjisi olan səviyyədən enerjisi sıfır olan 
E=
0
səviyyəsinə keçidi atomun 
ionlaşmasına uyğundur. 
E
ionlaşma
= – E
k
. 
Atom ionlaşarkən, elektron öz atomu ilə əlaqəsini itirir. 
Atom nüvəsinin tərkibi 
1913-cü ildə rezerford tərəfindən proton kəşf olunub. 
1932-cü ildə Rezerfordun şagirdi Çedvik tərəfindən neytron kəşf olunub. 
1932-cü ildə İvanenko və Qeyzenberq nüvənin proton-neytron modelini irəli sürüblər. Bu modelə əsasən 
nüvə proton və neytronlardan ibarətdir.
Nuklon – nüvəni təşkil edən proton və neytronların ümumi adıdır.
Yük ədədi 
–
Nüvədə olan protonların sayıdır; 
–
əsasən Z hərfi ilə işarə olunur; 
–
elementin Mendeleyev cədvəlindəki sıra nömrəsinə bərabərdir. 
Kütlə ədədi 
–
nüvədə olan nuklonların sayıdır; 
–
əsasən A hərfi ilə işarə olunur; 
–
təqribən elementin nisbi atom kütləsinə bərabərdir. 
Nüvədə olan neytronların sayı əsasən N hərfi ilə işarə olunur. 
Kütlə ədədi, yük ədədi və neytronların sayı arasında əlaqə: 
A=Z+N. 
Nüvədəki nuklonlar arasında cazibə xarakterli nüvə qüvvələri təsir edir. 
Nüvə qüvvələrin xassələri: 
1.
 
Qısatəsirlidir (10
–14
m – 10
–15
m məsafəsində). 
2.
 
Güclü qarşılıqlı təsirdir (elektromaqnit təsirindən ≈100 dəfə böyükdür). 
3.
 
Doyma xassəsinə malikdir (hər bir nuklon ona yaxın olan digər nuklonlar ilə qarşılıqlı təsirdə olur). 
4.
 
Yükdən asılı deyil. Nuklonun yükündən asılı olmayaraq proton və proton arasında, proton və 
neytron arasında, neytron və neytron arasında nüvə qüvvəsi təsir edir.
Uran nüvəsinin parçalanması 
1
n

2
n

3
n

4
n

5
n

n
 
1
E
2
E
3
E
4
E
0
E

---

Радиоактивность 
С.Агакишиев 
9 
Nüvə daxilində iki növ qüvvə təsir edir: cazibə xarakterli nüvə qüvvələri və itələmə xarakterli Kulon 
qüvvələri. Bi qüvvələr nüvəni dayanıqlı şəkildə saxlayırlar. 
Uran nüvəsini neytronlarla şüalandırdıqda nüvə iki hissəyə bölünür.
Neytronu udarkən uran nüvəsi
–
həyəcanlı vəziyyətə gəlir, deformasiya olur (dartılır),
–
Nüvə qüvvələri zəifləyir, Kulon qüvvələri nüvəni iki qəlpəyə ayırır.
–
Bu zaman 2 və ya 3 neytron şüalanır.
Yaranmış qəlpələr orta kütləli elementlərin nüvələridir. 
Hər bir uran nüvəsinin bölünməsində ≈ 200 MeV enerji ayrılır. 
Nüvənin parçalanması zamanı yaranmış qəlpələr böyük sürətlə müxtəlif istiqamətlərə hərəkət edirlər, lakin 
tez bir zamanda tormozlanaraq, ətraf mühiti kinetik enerjiləri hesabına qızdırırlar. 
Nümunələr. 
1.
Neytronun təsiri ilə uran nüvəsi bölünür. Yaranmış qəlpələr Ba və Kr elementlərinin izotoplarıdır. 
𝑈
92
235
+ 𝑛
0
1
→
𝐵𝑎
56
144
+ 𝐾𝑟
36
89
+ 3 𝑛
0
1
.
2.
Neytronun təsiri ilə uran nüvəsi bölünür. Yaranmış qəlpələr Xe və Sr elementlərinin izotoplarıdır. 
𝑈
92
235
+ 𝑛
0
1
→
𝑋𝑒
54
140
+ 𝑆𝑟
38
94
+ 2 𝑛
0
1
.