Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

Keywords: Entrepreneurship, marketing service, competitiveness. 
small business, efficiency, marketing strategy 
 
Xo‘jalik yurituvchi subyekt o‘z faoliyatini rejalashtirishni boshlar 
ekan eng avvalo, birinchi bo‘lib bozorda qanday faoliyat yetakchilik 
qilmoqda yoki qanday mahsulot yoki xizmatlar yetishmovchiligi yuzaga 
kelish yoki kelmasligini kuzatadi. Kuzatuvlar natijasida xo‘jalik 
yurituvchi subyekt o‘z maqsadini amalga oshirish yoki xizmatini asta-
sekinlik bilan kiritib boradi hamda bu vaqtda yangi xizmatlar ustida 
ishlashga harakat qiladi.
Tadbirkorlik subyekti o‘z faoliyatida marketing xizmatini tashkil
etib bozorda harakatlanar va firma (korxona) ning mavqeyini o‘ziga 
o‘xshash yoki shunday faoliyat bilan shug‘ullanuvchi xo‘jalik yurituvchi 
subyektlar faoliyatini yaqindan o‘rganib borishda marketing xizmati va 
uning yo‘nalishlari muhim ahamiyat kasb etadi. Korxona bozorda 
raqobatbardoshlik xislatlarini o‘zida namoyon qilish uning tovarlari yoki 
xizmatlarini bozorda ayirboshlashida u harakatlanayotgan bozorda uning 
tovarlari yoki xizmatlarining bozordagi hissasi, ya’ni ulushi qancha 
foizga tengligini aniqlashda marketing faoliyatining mavqei yuqoridir.
Marketing ma’lum hajmda raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqa-
rish uchun korxonaning ishlab chiqarish faoliyatini rejalashtirish maqsa-
dida bozordagi talab va taklifni tahlil qilish va o‘rganishga yo‘naltirilgan 
faoliyat. Marketing iste’molchilarning manfaatlarini eng muhimi kela-
jakdagi manfaatlarini qondirishga qaratilgan tovarlar (xizmatlar) ishlab 
chiqarish va realizatsiya qilish bilan mahkam bog‘langan faoliyat turidir.
Marketing xaridorlar ko‘nglini bilib borishni, iste’molchilarning 
didlari, talab – istaklarini maqsadga muvofiq keladigan yo‘nalishda 

---

221 
shakllantirishni talab qiladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlari faoliyatida 
marketing tamoyillari bilish tijorat ishlarida xavf-xatarni kamaytirishga, 
turli guruhlardagi iste’molchilar uchun to‘g‘ri keladigan baholarni 
bilishga yordam beradi. 
Bozor iqtisodiyotining hozirgi holatini aks ettiruvchi tizimi bo‘l-
mish marketing tamoyillari bozorni tez o‘zlashtirib olish yo‘llarini mus-
taqil ravishda izlab topishga vaqt sarflamaslik uchun yordam bera oladi. 
Xaridorlarning ehtiyojlarini, didlarini hisobga olib borish marketingni 
asosiy xususiyati bo‘lib hisoblanadi.
Marketing yechimlari korxonalarni bozorga mumkin qadar ko‘proq 
moslashuvini talab qiladi, ularga bozor taraqqiyotining ma’lum strate-
giyasini, mazkur sharoitlarda davlatning iqtisodiy siyosatiga hammadan 
ko‘p mos tushadigan va shu bilan birga zarur samaradorlik, rentabellik, 
mehnat natijalaridan moddiy manfaatdorlikni ta’minlab beradigan strate-
giyani ishlab chiqish va tadbiq etishni zarur qilib qo‘yadi. Marketing 
yo‘li bilan yondashuvda qiymat qonuniga va tovar ishlab chiqarishning 
boshqa iqtisodiy qonunlariga qat’iy rioya qilib boriladi, chunki faqat-
gina bozorning o‘zi tovar-pul almashuvini ta’minlab beradi va ishlab 
chiqarilgan moddiy boyliklar pul ekvivalentiga almashtirilmas ekan, 
ishlab chiqarish jarayoni to‘la-to‘kis va tugallangan deb hisoblanmaydi. 
Bozor tovar ishlab chiqaruvchilar bilan uni iste’mol qiluvchilar 
o‘rtasidagi jamiki aniq munosabatlar va aloqalar majmuasini o‘z ichiga 
olgan tovar xo‘jaligining iqtisodiy kategoriyasidir. Boshqacha aytganda, 
bozor tovarni sotuvchilar bilan xarid qiluvchilar o‘rtasidagi iqtisodiy 
munosabatlar majmuidir. Bozor mexanizmidan xo‘jalik yuritishning 
xaridorlar talabini qondirishga, ishlab chiqarish sarf – xarajatlari o‘rnini 
to‘ldirishga, normal ishlaydigan har bir korxonaga foyda kelib turishini 
ta’minlashga, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish hamda mahsulot 
sifatini ko‘tarish uchun rag‘bat uyg‘otishga qodir bo‘lgan dastaklaridan 
biri sifatida foydalaniladi.
Ma’lumki, bozorning asosiy shartlari: 
➢