Toshkent tibbiyot akademiyasi uash tayyorlash kafedrasi

Dorilar ta’siridagi nefrotik sindrom

So‘nggi yillardagi ma’lumotlarga ko‘ra shifoxonada davolanayotgan 18-30% bemorlarda dori vositalarini qo‘llash vaqtida qator nojo‘ya ta’sirlar yuzaga keladi va ayrim hollarda bemorlar o‘limiga sabab bo‘ladi. Ular orasida buyrak zararlanishi muxim ahamiyat kasb etadi va unda qo‘yidagi omillar sabab bo‘ladi:

• 
  Buyraklarda qon aylanishining juda yuqori darajada (yurak zarb xajmining 25%ni tashkil etadi) ekanligi;
  
• 
  Kanalchalardagi hujayralarda metabolik va transport jarayonlarining o‘ta tez kechishi;
  
• 
  Dorilarning asosiy qismini buyraklar orqali organizmdan chiqarilshi;
  
• 
  Ayrim dori vositalarini bevosita nefrotik ta’sirga ega ekanligi.
  

YUqorida sanab o‘tilgan omillar oqibatida bemorlarda butun organizm, shu jumladan buyraklarda dorilarning allergik ta’siri, toksik nefropatiya yoki nefrotoksik nefrit va boshqalar rivojlanadi. Buyraklarni dori vositalari ta’sirida shikastlanishi aksariyat xollarda o‘tkir NS yoki o‘tkir buyrak etishmovchiligi sindromi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Ayrim bemorlarda zardob yoki emlashlardan so‘ng glomerulonefrit kuzatilishi mumkin. Bundan tashqari dorilarni uzoq vaqt qabul qilganda NS bilan birga surunkali interstitsial nefrit, tubulopatiya, retroperitonial fibroz va nefrolitiaz rivojlanishi mumkin. Dorili o‘tkir nefropatiya ummumiy medikomentoz allergiya asosida rivojlanadi.

Ta’sirchanligi kuchaygan organizmga antigen qayta kiritilganda bazal membrana va kanalchalar epiteliyasining qayta antigenli o‘zgarishi oqibatida NS rivojlanadi. Dorilar ta’sirida rivojlangan NS ko‘p hollarda shish va protienuriya, ba’zan disprotienemiya va giperlipidemiya bilan namoyon bo‘ladi. Mazkur o‘zgarishlar dori kasalligining boshqa belgilari bilan birgalikda kuzatilishi, NS ni to‘g‘ri baholashda engillik tug‘diradi.

Ayrim xollarda sulfanilamidlar, butadion, gidrolazin bilan davolanganda allergiyani umumiy belgilari asosida yoki ular o‘tib ketgandan keyin bir necha kun o‘tgach o‘tkir dorili glomerulonefrit rivojlanishi va u o‘tkir nefrit yoki NS ko‘rinishida kechishi mumkin. Sulfanilamidli nefropatiyada buyrakni mayda arteriya va arteriolalarida nekrozlovchi angeit kuzatilib o‘tkir osti kechuvchi glomerulonefrit, lixoradka, artralgiya, teri xamda shilliq qavatlarni og‘ir zararlanishi bilan kechadi. O‘tkir buyrak etishmovchiligi (O‘BE) dorilar ta’sirida kanalchalarni o‘tkir nekrozi, o‘tkir interstitsial nefrit, tomir ichi gemolizi, kanalchalarni siydik kislotasi yoki sulfanilamid kristallari bilan tiqilib qolishi, ikki tomonlama kortikal nekroz, gepatorenal sindrom, gemolitik- uremik sindrom, giperkalsiemiya xolatlarida rivojlanishi mumkin. Dori qabul qilish to‘xtatilganda O‘BE va NS belgilari orqaga qaytadi. D- penitsillaminli va rtutli nefropatiyalarda jarayon to‘xtovsiz avj olib boradi.

Gerainli nefropatiya (narkotik moddalar qabul qiladigan) yosh erkaklarda og‘ir NS mikrogematuriya, gipokomplementemiya (S₃- fraksiya depressiyasi) va qon zardobida yaqqol namoyon bo‘lgan (8-10 marta) poliklonal IgM ni oshishi bilan kechadi. Oqibati yomon. Nefropatiyani ilk belgilari paydo bo‘lgandan boshlab 6-48 oy ichida SBE rivojlanadi.

Uzoq vaqt davomida nonarkotik analgetiklar, YAQNV, diuretiklar, D vitamin, kalsiy preparatlari bemorlarda surunkali tubulointerstitsial nefropatiya rivojlanishiga sabab bo‘ladi.