Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

2.Xaritalar nomenklaturasi. 
Xaritalar katta bo„lganligi uchun foydalanishni osonlashtirish maqsadida 
ular ma‟lum tizim bo„yicha varaqlarga bo„lingan va bu varaqlar ma‟lum tizim 
bilan belgilanadi. 
Topografik xaritalarni varaqlarga bo„lish va bu varaqlarni belgilash tizimiga
nomenklatura 
deyiladi. 
Topografikxaritalarni 
nomenklaturasi 
1:1000000 
masshtabdagi 
xalqaro 
xaritaning 
nomenklaturasiga 
asoslangan. 
Xalqaro 
nomenklatura tizimi 1909 yilda London va 1913 yilda Parij shahrida o„tkazilgan 
xalqaro geografik kongresslarda qabul qilingan. Bu tizimga ko„ra 1:1000000 
masshtabli xarita varag„ining kattaligi meridian bo„yicha 4° va parallel bo„yicha 6° ga 
teng. Bu xaritaning har bir varag„iga nom berish uchun Yer shari qatorlarga va 
kolonnalarga bo„linadi. Ekvatorga parallel qilib har 4° dan qutblarga tomon parallellar 
o„tkazib -qatorlar, 180° meridiandan boshlab har 6° dan meridianlar o„tkazilib esa 
kolonnalar hosil qilinadi. Qatorlar ekvatordan qutblarga tomon lotin alfavitining bosh 
harflari (A dan V gacha) bo„lgan harflar bilan, kolonnalar esa 180° li meridiandan 
boshlab arab raqamlari bilan (1 dan 60 gacha) belgilanadi. Shunday qilib, 
1:1000000 masshtabli xarita har bir varag„ining nomenklaturasi-qatorini belgilovchi 
harf va kolonna nomerini ko„rsatuvchi raqamdan iborat bo„ladi. Masalan, rasmda 
shtrixlangan varaq (trapetsiya) ning nomenklaturasini ko„raylik. Bu varaq K harfi 
bilan belgilangan qatorda va 42 raqami bilan ko„rsatilgan kolonnada joylashgan. 
Demak, uning nomenklaturasi K-42 bo„ladi. 

---

340 
1:1000000 masshtabli xarita bir varag„ining 1:500000 masshtabli xarita 
varaqlariga bo„linishi va uning nomenklaturasi. 
Barcha topografik va obzor-topografik xaritalar nomenklaturasiga 1:1000 000 
masshtabli xaritavaraqlarining nomenklaturasi asos qilib olingan. 
Xaritaning 
masshtabi 
Varaqning kattaligi 
Nomenklaturasi 
kenglik 
bo„yicha 
uzoqlik 
bo„yicha 
1:1 000 000 
4° 
6° 
K-42 
1:500 000 
2° 
3° 
K-42-B 
1:300 000 
1°20' 
2° 
IX- K-42 
1:200 000 
40' 
1° 
K-42-XX 
1:100 000 
20' 
30' 
K-42- 102 
1:50 000 
10' 
15' 
K-42-102-A 
1:25 000 
5' 
7'30" 
K-42-102-A-6