Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

Shaharlarning rejasi va maxsus xaritalar, qo„shinlarda ulardan 
foydalanish vazifalari. 
Maxsus xaritalar
– bu xaritalar qo„shinlar bilan joylarni „uxta o„rganish, 
aviatsiya uchish qatnovini ta‟minlash, harbiy tashishni tashkillashtirish va 
boshqa maxsus vazifalarni bajarish uchun foydalaniladi. 

---

348 
Maxsus xaritalar ikkita asosiy guruhga bo„linadi. Birinchi guruhga, 
oldindan ishlangan maxsus xaritalar, ikkinchi guruhga tayyorlanish vaqtidagi 
yoki harbiy harakat paytidagi maxsus xaritalar kiradi. 
Oldindan ishlangan maxsus xaritalarga raqamli xaritalar, geografik 
kuzatishi, havo qatnovi, aloqa,yo„llarini relyefxaritasi, gravimetrik ma‟lumotli 
xaritalar va boshqalar kiradi. 
1:25000
(1 sm da 250 m) masshtabli xarita aniq va mukammal xarita bo„lib, 
undan bo„linma va qism komandirlari daryo uchastkasini o„rganish va baholashda, 
tog„dagi dovonlarda jangovar harakatlarni tashkil etishda, havo desanti tushirishda, 
muhandislik qurilmalarini tashkil etishda, o„lchash va hisoblash ishlarida 
foydalanadilar. 
1:50000
(1 sm da 500 m) masshtabli xarita-joyni o„rganish va baholashda, 
orientirlashda, mo„ljal ko„rsatishda, bo„linmalar va qismlarning turli xil jangovar 
tartibini, ayniqsa mudofaa jangini tashkil etishda foydalaniladi. Hujumkorlik 
jangida, dushman mudofaasini yorib o„tishda, joyni o„rganish va baholash uchun, 
suv to„siqlaridan o„tishda, havo desantini tushirishda, aholi punktida jangovar 
harakatlar olib borishda bu xaritadan foydalaniladi. Bu xaritadan otish uchun, 
topogeodezik tayyorgarlik va harbiy-muhandislik qurilmalarini loyihalashtirishda 
foydalaniladi.
 
1:100000
(1sm da 1km) masshtabli xarita jangni rejalashtirish, joyning 
taktik xususiyatlarini o„rganish va baholash, birgalikdagi harakatlarni tashkil 
etish va qo„shinlarni boshqarish, joyda orientirlash va mo„ljal ko„rsatish, 
jangovar tartibdagi qo„shinlarni topogeodezik elementlar bilan bog„lash, 
dushman ob‟ektlarining koordinatalarini aniqlash hamda harbiy-muhandislik 
qurilmalarni loyihalashtirishda ishlatiladi. 
1:200000
(1 sm da 2 km) masshtabli xarita joyni o„rganish va 
baholashda ishlatiladi. Bu xaritadan qo„shinlarni jangovar tartibdagi 
harakatida ularni ta‟minlashda va qo„shinlarni boshqarishda foydalaniladi. Bu 
xaritada yo„l tarmoqlari keng yoritilgan bo„lib, jangovar va boshqa texnika 
harakatlari uchun foydalanish mumkin. Xaritada yo„l tarmoqlaridan tashqari 

---

349 
relyefning umumiy xarakteri, asosiy suv to„siqlari, yirik o„rmon massivlari va 
aholi punktlari yaxshi tasvirlangan. 
1:500000
(1sm da 5 km) masshtabli xarita asosan yirik operatsiyalar 
tayyorlashda 
joyning umumiy 
xarakterini 
o„rganish 
va baholashda 
foydalaniladi. Bu xarita birgalikda harakat qilish uchun qo„shinlarni 
boshqarish, qo„shinlar harakatida orientirlash va mo„ljalni aniqlash hamda 
umumiy jangovar holatni tushirishda foydalaniladi. 
1:1000000 (
1sm da 10 km) masshtabli xarita joyni umumiy baholash va tabiiy 
sharoitni o„rganish, qo„shinlarni boshqarish va boshqa vazifalarni bajarishda 
ishlatiladi.